LÍ QUẢNG
(tiếp theo kì 1)
Năm 154
trước công nguyên, Lưu Tị 刘濞 phản đối “tước
phiên”, liên hợp cùng 6 nước chư hầu, giương ngọn cờ “Thỉnh tru Triều Thố, dĩ
thanh quân trắc” 请诛晁错, 以清君侧 (giết Triều Thố,
thanh trừ những kẻ bên cạnh quân chủ) tạo phản. Quân phản loạn tấn công Cức
Bích 棘壁của nước Lương, giết chết mấy vạn người. Lương Hiếu
Vương 梁孝王 lui về trấn thủ đô thành Tuy Dương 睢阳, chống lại phản quân Ngô, Sở.
Hán Cảnh
Đế lập tức sai Thái uý Chu Á Phu 周亚夫đánh quân Ngô quân
Sở, sai Khúc Chu Hầu Lịch Kí 曲周侯郦寄 (1) đánh
quân Triệu, Tướng quân Loan Bố 栾布đánh quân Tề, Đại tướng
quân Đậu Anh 窦婴trấn giữ Huỳnh Dương 荥阳.
Lúc bấy giờ Hán Cảnh Đế không chỉ muốn bình định phản loạn, mà còn muốn nhân cơ
hội đó làm suy yếu nước Lương.
Nguyên
Thừa tướng nước Ngô là Viên Áng 袁盎cầu kiến Cảnh Đế, Cảnh
Đế tiếp nhận kế của Viên Áng, dụ giết Triều Thố để tạ lỗi thiên hạ. Viên Áng lại
đề xuất chiến lược “dĩ Lương cấp Ngô, tuyệt Ngô quân lương đạo” 以梁给吴, 绝吴军粮道 (bỏ đất Lương
cho Ngô, chặn đường lương thực của quân Ngô). Quân Hán không trực tiếp đánh Tuy
Dương, mà là đồn trú tại Xương Ấp 昌邑 phía đông bắc nước
Lương, tích cực phòng ngự, chỉ thủ mà không xuất chiến.
Lương
Hiếu Vương 梁孝王không ngừng cầu cứu quân Hán ở Xương Ấp, phản quân Ngô
Sở cũng thường khiêu chiến quân Hán, quân Hán ở yên tại Xương Ấp không chịu xuất
chiến. Khinh kị binh của quân Hán lén chặn đường lương thực của phản quân Ngô Sở
tại cửa sông Hoài sông Tứ. Phản quân Ngô Sở khốn khổ suốt 3 tháng, bị bức phải
tháo lui. Quân Hán thừa cơ truy sát, đánh bại phản quân. Chẳng bao lâu “thất quốc
chi loạn” được dẹp yên.
Cuộc
chiến ở Xương Ấp, Lí Quảng là Kiêu kị Đô uý trong quân của Chu Á Phu. Lí Quảng
tác chiến dũng cảm, đoạt lấy quân kì của phản quân, lập được công lớn. Từ đó,
Lí Quảng có chút danh tiếng trong quân Hán. Lúc bấy giờ, em của Hán Cảnh Đế là Lương Hiếu Vương trao huân
hàm và ấn tín cho tướng quân Lí Quảng, Lí Quảng tiếp nhận.
Lí Quảng
thân là Kiêu kị Đô uý của quân Hán, thế mà lại tự chuyên nhận phong thưởng của
chư hầu, đây là điều cấm kị của triều đình. Sau khi Lí Quảng về lại Trường An 长安, không những không được phong thưởng mà còn bị biếm
xuất khỏi Trường An, điều đến quận Thượng Cốc 上谷 làm
Thái thú.
Quận
Thượng Cốc ở phía bắc, gần với Hung Nô. Nơi đây quanh năm chiến tranh, Hung Nô
và Lí Quảng cơ hồ hàng ngày đều giao chiến. Mỗi lần Lí Quảng đều đích thân lâm
trận, ra sống vào chết. Công Tôn Hồn Da 公孙昆邪 (2) thường lo cho sự an toàn của Lí Quảng. Một ngày nọ,
ông ta đến Trường An, khóc trước mặt Hán Cảnh Đế:
- Lí Quảng tài năng phi phàm, là danh tài khó
có. Nhưng, ông ấy cho mình võ nghệ cao cường, dường như hàng ngày đều đánh với
người Hung Nô. Thần lo sẽ mất đi một dũng tướng!
Hán Cảnh
Đế cũng cảm thấy tiếc nên đã điều Lí Quảng đến Thượng quận 上郡 làm Thái thú.
Thượng
quận cách kinh thành Trường An rất gần. Nhưng, Thượng quận cũng thường phát
sinh chiến tranh với Hung Nô. Sau khi Lí Quảng đến Thượng Quận, cũng thường
giao chiến với đại đội kị binh Hung Nô.
Ngày nọ,
Hung Nô lại đem binh tấn công Thượng quận. Hán Cảnh Đế phái một hoạn quan thân
tín đến Thượng quận, luyện tập trong quân của Lí Quảng. Viên hoạn quan nọ dẫn mấy
chục kị binh quân Hán ra khỏi đại doanh đi về phía bắc. Đột nhiên, trên đường
nhìn thấy 3 tên Hung Nô đang dắt ngựa đi bộ. Viên hoạn quan và kị binh xông lên
bao vây. Ba tên Hung Nô nọ không hề sợ hãi, vừa đi vừa bắn cung. Mấy chục kị
binh trước sau bị trúng tên thương vong, hoạn quan cũng bị trúng tên vội vàng
tháo chạy, chạy đến doanh trại của Lí Quảng bẩm báo sự tình.
Lí Quảng
nghe qua, cho rằng 3 tên Hung Nô nọ là thần tiễn, lập tức lên ngựa thống lĩnh
hơn 100 kị binh đi tróc nã. Cả đoàn thúc ngựa đuổi theo mấy chục dặm, phát hiện
3 tên Hung Nô vẫn đang đi bộ phía trước. Lí Quảng hạ lệnh cho kị binh từ hai
bên trái phải lén lên phía trước, giương cung lắp tên, bắn liên tiếp mấy mũi,
hai tên Hung Nô bị trúng tên chết, tên còn lại vừa nhảy lên lưng ngựa, Lí Quảng
lập tức bắn ngã xuống đất bị bắt sống.
Lí Quảng
trói tên Hung Nô trên lên lưng ngựa, một lát sau, phía trước bụi bay mù trời, đại
đội kị binh của Hung Nô chạy tới, có đến mấy ngàn người. Lúc này, kị binh Hung
Nô đã thấy đoàn quân Lí Quảng. Kị binh Hung Nô nghi đoàn quân Lí Quảng là dụ
binh của triều Hán. Kị binh Hung Nô xông lên sườn núi gần đó bày thế trận,
trinh sát động tĩnh của Lí Quảng.
Hơn 100
kị binh quân Hán thấy quân địch đông, muốn nhanh chóng bỏ chạy. Lí Quảng cho rằng
mình đã cách xa đại doanh, bên thân chỉ có hơn 100 kị binh, nếu bỏ chạy, đại đội
kị binh Hung Nô thừa cơ truy sát, hơn 100 người có thể mất mạng. Cách tốt nhất
là để Hung Nô tin hơn 100 quân của mình là dụ binh.
Lí Quảng
nói cách đó cho mọi người nghe, lệnh cho họ tiếp tục tiến lên. Khi đến cách
quân trận của Hung Nô chỉ 2 dặm, dừng lại. Lí Quảng và mọi người đều xuống ngựa,
tháo yên ngựa xuống.
Bộ hạ của
Lí Quảng vô cùng căng thẳng, nói rằng:
- Kị binh Hung Nô quá đông, nếu phát sinh tình
huống khẩn cấp thì làm thế nào?
Lí Quảng
bảo rằng:
- Quân Hung Nô tưởng rằng chúng ta sẽ bỏ chạy,
chúng ta tháo yên ngựa xuống để bọn chúng biết chúng ta sẽ không bỏ chạy.
Quân
Hung Nô giảo trá hung tàn sợ trúng phải sự bao vây của quân Hán nên không dám tấn
công; Lí Quảng mạo hiểm kiên thủ trận địa. Hai bên đối đầu nhau rất lâu, không
khí ngày càng căng thẳng.
Một lúc
sau, có một tướng Hung Nô cưỡi ngựa trắng chạy đến trước trận, Lí Quảng lập tức
nhảy lên chiến mã, chỉ dẫn theo mười mấy kị binh xông lên, bắn chết “bạch mã tướng
quân”. Sau đó, Lí Quảng lại về chỗ cũ, tháo yên ngựa, nắm nghỉ trên đất.
Chiều tối,
màn đêm dần phủ. Kị binh Hung Nô mãi không dám tấn công. Đêm khuya, họ sợ gặp
phải tập kích, nên nhân cơ hội đêm tối, toàn bộ tháo lui.
Sáng sớm
ngày hôm sau, Lí Quảng nhìn thấy bên sườn núi đối diện không có lấy một bóng
người, liền dẫn hơn 100 kị binh rút về đại doanh. Lúc trước đó, các tướng sĩ
trong doanh trại không biết Quận thú Lí Quảng chạy đến nơi nào.
Về sau,
Lí Quảng lại tiếp tục làm Thái thú các quận Lũng Tây 陇西,
Bắc Địa 北地, Nhạn Môn 雁门, Đại quận 代郡, Vân Trung 云中. Thời gian trường
kì trấn thủ biên giới phía bắc, Lí Quảng đã lập vô số chiến công. (còn tiếp)
Chú của người
dịch
1- Trong nguyên tác, tên nhân vật là Khúc Chu Hầu Lịch
Kì曲周侯郦奇.
Trong Ngô Vương Tị liệt truyện 吴王濞列传 (bản
tiếng Trung) có ghi:
Thất quốc phản thư văn thiên tử, thiên tử
nãi khiển Thái Uý Điều Hầu Chu Á Phu, tương tam thập lục tướng quân, vãng kích
Ngô Sở, khiển Khúc Chu Hầu Lịch Kí kích Triệu, Tướng quân Loan Bố kích Tề, Đại
tướng quân Đậu Anh đồn huỳnh Dương, giám Tề Triệu binh.
七国反书闻天子, 天子乃遣太尉条侯周亚, 夫将三十六将军, 往击吴楚; 遣曲周侯郦寄击赵; 将军栾布击齐; 大将军窦婴屯荥阳, 监齐赵兵.
(Thư tạo
phản của 7 nước đến tai thiên tử, thiên tử bèn sai Thái uý Điều Hầu Chu Á Phu dẫn
36 tướng đi đánh Ngô Sở; sai Khúc Chu Hầu Lí Kí đánh Triệu; Tướng quân Loan Bố
đánh Tề; Đại tướng quân Đậu Anh đóng quân tại Huỳnh Dương giám sát quân Tề Triệu.)
(Nguồn https://baike.baidu.com/item.)
Theo Sử kí bản dịch của Phạm Văn Ánh, Liệt
truyện hạ, trang 64, ở Ngô Vương Tị liệt
truyện 吴王濞列传 cũng dịch là Khúc Chu Hầu Lịch Kí.
2- Công Tôn Hồn
Da 公孙昆邪:
bính âm của chữ 昆
là hun (thanh 2); và chữ 邪 là ye (thanh 2).
Theo Khang Hi tự điển 康熙字典
Với chữ 昆 với bính âm là hun (thanh 2):
..... hựu “Tập vận”, “Vận hội” tịnh HỒ CÔN
thiết, âm HỒN, nhân danh. Hán hữu thuộc quốc Công Tôn Hồn Da.
..... 又“集韻”,“韻會”並胡昆切, 音魂, 人名. 漢有屬國公孙昆邪.
(.....
và trong “Tập vận”, “Vận hội” phiên thiết là HỒ CÔN, âm HỒN. Tên người. Đời Hán
có thuộc Quốc Công Tôn Hồn Da.)
(trang
436. Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003)
Với chữ 邪 với bính âm là ye (thanh 2), hoặc ya (thanh 2)
..... hựu “Đường vận” DĨ GIÀ thiết; “Tập vận”,
“Vận hội”, “Chính vận”, DƯ GIÀ thiết, tịnh âm DA .... hựu Hô Hàn Da Hung Nô
vương danh ...
..... 又 “唐韻” 以遮切; “集韻”,“韻會”,“正韻”余遮切, 並音耶 ..... 又呼韓耶匈奴王名.
(.....
và “Đường vận”, phiên thiết là DĨ GIÀ; “Tập vận”, “Vận hội”, “Chính vận” phiên
thiết là DƯ GIÀ, đều có âm là DA ..... tên vua Hung Nô Hô Hàn Da ...)
(trang
1255. Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003)
Như vậy
tên nhân vật ở đây đọc là Công Tôn Hồn Da.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 18/9/2018
Nguyên tác
LÍ QUẢNG
李广
Trong quyển
HỔ CHI UY
虎之威
Tác giả: Hàn Tố Văn 韩素文
Bắc Kinh: Trung Quốc Trường An xuất bản xã, 2006.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật