TRÂU VÀNG DIỆT THỤC
Tần Huệ
Vương 秦惠王 còn gọi là Tần Huệ Văn Vương 秦惠文王, vị quốc quân nước Tần thời Chiến Quốc, con của Tần Hiếu Công 秦孝公. Khi xưng Tần Huệ Vương, ông là vị vương đầu tiên của
nước Tần. Vào năm 325 trước công nguyên, ông hạ lệnh phế bỏ xưng hiệu “Công”, đổi
xưng là “Vương”, đồng thời cải nguyên là Canh Nguyên 更元
nguyên niên, cho nên gọi ông là “Tần Huệ Vương” mà không gọi là “Tần Huệ Công”.
Thời
Chiến Quốc, nước Tần thông qua biến pháp của Thương Ưởng 商鞅, quốc lực phú cường, nhanh chóng trở thành một trong
thất hùng thời Chiến Quốc. Để tranh hùng cùng 6 nước, Tần Huệ Vương không ngừng
thôn tính các nước nhỏ. Sau khi đoạt lại Hà Tây 河西,
lại tăng cường tấn công nước Thục (nay là phía tây Tứ Xuyên 四川).
“Thục đạo
nan, nan vu thướng thanh thiên” 蜀道难, 难于上青天(1) (đường
đến đất Thục khó, khó hơn lên trời). Luận về binh lực, nước Thục thua xa nước Tần,
nhưng nhờ địa thế hiểm yếu, nếu binh lực tập trung ách thủ hiểm quan, thì “nhất phu đương quan, vạn phu mạc khai” 一夫当关, 万夫莫开 (2) (một
người giữ cửa quan, vạn người không mở được). Cho dù quân địch công nhập, cũng
bị chặn trước tuyệt sau. Cho nên nước Tần mấy lần đánh, mấy lần đều thất bại,
hao tổn nhiều binh tướng, vẫn khó mà thông qua được Tần lĩnh 秦岭.
Vì việc
đó mà Tần Huệ Vương ăn không ngon ngủ không yên, nhiều lần đích thân đi quan
sát địa hình, dò thăm hư thực nước Thục, cuối cùng đã hiểu ra.
Ngày
hôm sau, quân Tần ngừng tấn công quân Thục. Quân Thục sợ bị tập kích nên không
dám xem thường, vẫn canh giữ cửa quan nghiêm túc. Sau nửa tháng, quân Thục trên
dưới bàn luận một sự việc lạ, nói rằng tại một nơi hiểm trở cách quan ải quân
Thục không xa lắm có một con trâu vàng, con trâu này khi đại tiện ra toàn là
vàng. Tin này nhanh chóng truyền đến chỗ quốc quân nước Thục, quốc quân nước Thục
nửa tin nửa ngờ, sai tâm phúc đi dò la.
Tên tâm
phúc đến xem, quả nhiên đúng như vậy: Một con trâu đá lớn gấp 3 con bò đứng bên
đường, dưới mặt đất phía sau có mấy mẩu vàng. Tên tâm phúc nhặt mấy mẩu vàng
này rồi vội phi nhanh ngựa về cung dâng lên quốc quân.
Quốc
quân nước Thục đang u sầu vì quốc khố trống rỗng, nghe được tin vui này, lòng
như nở hoa, bèn gác lại việc đề phòng các nước khác, lập tức sai một đội quân đến
nơi đó canh giữ, đồng thời dùng một số lượng lớn nhân lực, vật lực, gặp núi thì
mở đường, gặp sông thì bắt cầu, khiến đường khó đi trở thành đường dễ đi, tu sửa
thành một con đường vận chuyển đến đô thành. Trâu vàng cuối cùng chuyển đến
cung nước Thục một cách thuận lợi.
Quốc
quân nước Thục nôn nóng muốn thấy trâu đại tiện ra vàng, nhưng đợi mãi mà chẳng
thấy vàng đâu. Ông ta nghi ngờ, đi vòng quanh trâu mấy vòng, tức giận hỏi tên
tâm phúc:
- Sao trâu không đại tiện ra vàng?
Tên tâm
phúc run rẩy đáp rằng:
- Khải bẩm đại vương, thần quả thực cũng không
biết.
Quốc
quân cả giận:
- Nhà ngươi báo láo quân tình, trêu cợt quả
nhân. Người đâu? Đem hắn ra chém.
Quốc
quân vừa dứt lời, vệ sĩ vội tiến vào bẩm báo:
- Quân Tần đã đến dưới thành rồi.
Quốc
quân kinh hãi, trong cung phút chốc loạn lên.
Hoá ra
là, Tần Huệ Vương sau khi quan sát địa hình cảm thấy đánh mạnh không được, phải
dùng mưu trí. Khi nghe được tin nước Thục binh ít lực yếu, quốc quân lại dốc
lòng cầu phú, liền sai người bí mật đục chế ra một con trâu đá to lớn, ngầm vận
chuyển đến nơi hiểm trở nhất của nước Thục, lén để mấy mẩu vàng dưới đất, sau
đó bảo bộ hạ phao tin khắp nơi, gạt quốc quân nước Thục sập bẫy. Như vậy, phía
trước là nước Thục mở đường vận chuyển “trâu”, phía sau quân Tần ngầm đi theo.
Khi trâu đã được chuyển đến đô thành nước Thục, thì quân Tần đương nhiên cũng
đã theo tới nơi.
Tư liệu bổ
sung
Tư Mã
Thác 司马错là vị tướng nổi tiếng của nước Tần thời Chiến Quốc.
Theo truyền thuyết, Tư Mã Thác là tổ tiên của sử học gia Tư Mã Thiên 司马迁. Lúc Tần Huệ Văn Vương tại vị, Ba Thục phát sinh chiến
loạn, Tần Huệ Vương định nhân thời cơ này đánh Thục, nhưng lúc bấy giờ nước Hàn
phát binh xâm nhập nước Tần. Tần Huệ Vương không biết phải tấn công nơi nào trước.
Đại tướng nước Tần là Trương Nghi 张仪 yêu cầu đánh nước
Hàn trước, nhưng Tư Mã Thác lại bảo cần tập trung lực lượng đánh nước Thục, ông
cho rằng thời cơ đánh nước Hàn chưa chín muồi, sẽ dẫn đến chư hầu liên hợp đánh
Tần, còn đánh nước Thục, chiếm cứ được địa thế có lợi sẽ tạo điều kiện thuận lợi
để sau này đánh nước Sở. Cuối cùng Tần Huệ Vương bỏ chủ trương của Trương Nghi,
tán đồng ý kiến của Tư Mã Thác, phát động tấn công nước Thục.
Chú của người
dịch
1- Câu này trong bài Thục đạo nan蜀道难 của Lí Bạch 李白. Trong nguyên tác
thiếu chữ ‘chi’ 之.
Thục đạo chi nan, nan vu thướng thanh
thiên.
蜀道之难, 难于上青天.
2- Câu này cũng trong bài Thục đạo nan.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 26/7/2018
Nguyên tác Trung văn
KIM NGƯU DIỆT THỤC
金牛灭蜀
Trong quyển
TRUNG QUỐC LỊCH SỬ CỐ SỰ
中国历史故事
Biên soạn: Sơ Dương Tả Tả 初阳姐姐
Trường Xuân: Cát Lâm văn sử xuất bản xã, 2015
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật