爱莲说
水陆草木之花, 可爱者甚蕃. 晋陶渊明独爱菊, 自李唐来, 世人盛爱牡丹; 予独爱莲之出淤泥而不染, 濯清涟而不妖, 中通外直, 不蔓不枝, 香远益清, 亭亭净植, 可远观而不可亵玩焉.
予谓菊, 花之隐逸者也; 牡丹, 花之富贵者也; 莲, 花之君子者也. 噫! 菊之爱, 陶后鲜有闻; 莲之爱, 同予者何人? 牡丹之爱, 宜乎众矣.
(周敦颐)
ÁI
LIÊN THUYẾT
Thuỷ lục thảo mộc chi hoa, khả ái giả
thậm phiền. Tấn Đào Uyên Minh độc ái cúc, tự Lí Đường lai, thế nhân thịnh ái mẫu
đơn; dư độc ái liên chi xuất ứ nê nhi bất nhiễm, trạc thanh liên nhi bất yêu,
trung thông ngoại trực, bất mạn bất chi, hương viễn ích thanh, đình đình tịnh
thực, khả viễn quan nhi bất khả tiết ngoạn yên.
Dư vị cúc, hoa chi ẩn dật giả dã; mẫu
đơn, hoa chi phú quý giả dã; liên, hoa chi quân tử giả dã. Y! cúc chi ái, Đào hậu
tiển hữu văn; liên chi ái, đồng dư giả hà nhân; mẫu đơn chi ái, nghi hồ chúng
hĩ.
(Chu Đôn Di)
ÁI LIÊN THUYẾT
Hoa của
các loài cây cỏ mọc ở dưới nước ở trên bờ,
loại đáng yêu rất nhiều. Đào Uyên Minh đời Tấn chỉ riêng yêu hoa cúc, từ nhà Đường
họ Lí đến nay, người đời rất yêu hoa mẫu đơn, tôi chỉ riêng yêu hoa sen mọc lên
từ bùn lầy mà không vấy bẩn, tắm gội trong sóng nước trong mà không có vẻ lả
lơi, trong rỗng ngoài thẳng, không bò lan không đâm cành, mùi hương càng xa
càng thanh khiết, dáng mọc lên dong dỏng cao, chỉ có thể từ xa ngắm nhìn chứ
không thể đến gần mà nâng niu sờ mó.
Tôi cho
rằng: cúc là loài hoa ẩn dật trong số các loài hoa; mẫu đơn là loài hoa phú quý
trong số các loài hoa; sen là loài hoa quân tử trong số các loài hoa. Ôi! nói về
yêu hoa cúc, sau ông Đào thì ít có nghe; nói về yêu hoa sen, thì người cùng với
tôi là ai? còn nói về yêu hoa mẫu đơn, đương nhiên là nhiều người lắm vậy.
(còn tiếp)
Chú của người
dịch
Thuyết 说: một thể tài văn
nghị luận thời cổ, trực tiếp nói rõ sự vật hoặc luận thuật đạo lí, mượn vật hoặc
mượn việc để luận về đạo lí.
Chu Đôn Di 周敦颐 (1017 – 1073): còn có tên là Chu Nguyên Hạo 周元皓, nguyên danh Chu Đôn Thực 周敦实,
tự Mậu Thúc 茂叔, hiệu Liêm Khê 濂溪,
người Đạo Châu 道州 Hồ
Nam 湖南 thời
Bắc Tống. Chu Đôn Di là tị tổ khai sơn tư tưởng lí học Nho gia triều Tống, ông
còn là văn học gia, triết học gia. Người đời gọi ông là Liêm Khê tiên sinh 濂溪先生.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/7/2018
Nguồn
BẮC TỐNG TẢN VĂN
北宋散文
Biên soạn: Cao Khắc Cần 高克勤
Thượng Hải thư điếm xuất bản xã, 2000.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật