TỨC MẶC CHI
CHIẾN
Lời dẫn
Năm 284 trước công nguyên, Yên Chiêu Vương 燕昭王phong Nhạc Nghị 乐毅làm
Thượng tướng quân, thống lĩnh đội quân 5 nước Yên, Tần, Hàn, Triệu, Nguỵ đánh Tề.
Tề Mẫn Vương 齐湣王kiêu ngạo tự thị, lúc đầu hoàn toàn không ngờ nước Yên
lại liên hợp chư hầu đánh Tề, đến khi phát hiện liên quân đã xâm nhập nước Tề,
mới vội phong Xúc Tử 触子làm tướng. Xúc Tử dẫn
quân vượt qua Tế thuỷ 济水, tiến về phía tây cự
địch.
Hai bên triển khai quyết chiến tại phía tây Tế thuỷ, sử gọi
là “Tế tây chi chiến” 济西之战.
Quân Tề do bởi nhiều năm liên tiếp chinh chiến, sĩ khí xuống
thấp. Để bức ép các tướng sĩ tử chiến, Tề Mẫn Vương cho đào mộ tổ tiên của họ, thực
hành pháp lệnh tàn khốc để uy hiếp, khiến tướng sĩ không đồng lòng, tiêu tan ý
chí chiến đấu. Kết quả , khi liên quân tấn công, quân Tề vừa mới giáp trận đã gặp
phải thảm bại. Xúc Tử bỏ trốn, không rõ tung tích, phó tướng Đạt Tử 达子thu thập tàn binh, lui về giữ đô thành Lâm Tri 临淄.
Sau khi chủ lực quân Tề bị tiêu diệt, quân Tần và quân Hàn
rút lui. Nhạc Nguỵ phái quân Nguỵ phía nam đánh Tống, lệnh cho quân Triệu phía
bắc lấy Hà Gian 河间, đích thân Nhạc Nghị thống lĩnh quân Yên hướng đến
Lâm Tri thực thi chiến lược truy kích, tiếp tục truy sát quân Tề, đồng thời
công chiếm quốc đô Lâm Tri của nước Tề.
Tề Mẫn Vương bị bức phải tháo chạy, về sau bị tướng nước Sở
là Náo Xỉ 淖齿 giết chết.
Nhạc Nghị sau khi công chiếm Lâm Tri, thực thi đức chính để
thu phục dân tâm. Nhạc Nghị làm rõ kĩ cương quân đội, nghiêm cấm cướp bóc, phế
bỏ pháp lệnh tàn bạo và tạp thuế hà khắc. Sau đó chia binh làm 5 lộ để tiêu diệt
quân Tề một cách triệt để, chiếm lĩnh toàn cảnh nước Tề. Chỉ trong 6 tháng,
quân Yên đã lấy được hơn 70 thành của nước Tề, chỉ còn lại 2 thành là Cử 莒và Tức Mặc 即墨 (nay
là phía đông nam Bình Độ 平度Sơn Đông 山东) là chưa bị công chiếm.
Nhạc Nghị lại điều chỉnh lực lượng, tập trung hữu quân và
tiền quân đánh thành Cử, tả quân và hậu quân đánh Tức Mặc. Quân dân Tức Mặc quyết chiến,
tiến cử Điền Đan 田单, người thuộc tôn thất nước Tề làm tướng, kiên thủ chống
Yên. Cử và Tức Mặc trở thành thành luỹ kiên cường kháng Yên của nước Tề lúc bấy
giờ. Quân Yên bao vây thành Cử và Tức Mặc một năm nhưng chưa bị công hạ, Nhạc Nghị
bèn đổi sang công tâm, lệnh cho quân Yên rút lui đến một nơi cách hai thành 9 dặm
dựng thành luỹ. Đồng thời hạ lệnh phàm cư dân trong thành ra vào không bị bắt,
có khó khăn sẽ giúp đỡ để tranh thủ dân tâm. Và như thế kéo dài 3 năm, hai
thành vẫn chưa bị công hạ. Trận chiến đó được gọi là “Tức Mặc bảo vệ chiến” 即墨保卫战 hoặc “Tức Mặc chi chiến” 即墨之战.
Điền Đan mưu trí hơn người, biết người biết ta, lúc đất nước
bị tàn phá, thành luỹ bị bao vây, hình
thế lực lượng hai bên chênh lệch, vẫn kiên thủ cô thành, làm tê liệt quân Yên.
Đồng thời lợi dụng mâu thuẫn và điểm yếu của quân địch, tích cực sáng tạo điều
kiện phản công. Khi thời cơ đã chín mùi, Điền Đan hạ lệnh “hoả ngưu trận” đang
đêm tiến hành đột kích, ra tay lúc quân địch không ngờ tới, tấn công lúc quân địch
không phòng bị, cuối cùng chiến thắng được quân Yên.
“Tức Mặc chi chiến” là một trong những chiến dịch nổi tiếng
thời kì Chiến Quốc, và cũng là trận chiến điển hình lấy yếu thắng mạnh trong lịch
sử chiến tranh Trung Quốc.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/6/2018
Nguồn
TƯ TRỊ THÔNG GIÁM
资治通鉴
Bắc Tống . Tư Mã Quang 司马光
Chủ biên: Nhậm Tư Vũ 任思武
Bắc Kinh . Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật