BAN CỐ BIÊN SOẠN “HÁN THƯ”
(kì 3)
Khi xe
của Cung Toại đến quận giới Bột Hải, quan viên trong quận nghe nói có một vị
Thái thú mới đến nhậm chức, lập tức phái quân đội nghinh tiếp. Cung Toại bảo
toàn bộ quân đội lui về, đồng thời ra một đạo công văn thông báo các huyện thuộc
quận:
Sớm triệt hồi toàn bộ quan lại đi truy bắt đạo
tặc; phàm bách tính người nào cầm nông cụ bừa, liềm đều là lương dân, quan lại
không được cho là đạo tặc để xử trí, chỉ những ai cầm binh khí mới có thể truy
cứu.
Sau khi
công văn phát ra, Cung Toại không dẫn theo tuỳ tùng, một mình ngồi xe đến phủ
quận. Công văn của ông nhanh chóng được triển khai ở các huyện, bách tính đều
biểu thị ủng hộ, những người dân đói kết thành nhóm cũng lần lượt giải tán; ngay cả những người vốn kết
bè kết đảng cướp bóc hoặc chặn đường cướp đoạt, cũng cầm nông cụ trở lại để làm
việc. Cung Toại thấy đạo tặc không còn hoạt động nữa, lập tức mở kho lương, lấy
lương thực cho dân nghèo mượn, đồng thời chọn quan lại thanh liêm đi vỗ yên
bách tính, để mọi người yên tâm sinh sống.
Tiếp
đó, Cung Toại bắt đầu trị lí quận Bột Hải. Kinh qua sự hiểu biết, Cung Toại
phát hiện phong tục nơi đây xa xỉ, mọi người chú trọng kinh thương mà coi nhẹ sản
xuất nông nghiệp, nhân đó lương thực thiếu nhiều, gặp phải lụt lội hạn hán,
không tránh khỏi đói kém, thậm chí phát sinh động loạn.
Đối với
tình hình này, Cung Toại đi đầu trong việc tiết kiệm, khuyên bách tính chú trọng
nông tang. Ông yêu cầu mỗi người trồng một cây du, bởi vỏ và lá của cây có thể
dùng đỡ đói khi gặp tai hoang; lại trồng 100 gốc rau kiệu, 50 gốc hành, 1 luống
hẹ; mỗi nhà nuôi 2 con heo, 5 con gà. Nếu phát hiện người nào mang đao kiếm,
ông bảo họ bán kiếm đi mua trâu, bán đao đi mua nghé, đồng thời khuyên: “tại
sao không mang trâu và nghé bên mình?”
Gặp lúc
mùa xuân mùa hạ, Cung Toại phái quan lại tuần thị các ruộng, đốc thúc nông dân
không để mất thời cơ xuống ruộng canh tác. Đến mùa thu mùa đông, lại phái người
đốc thúc bách tính thu hoạch kịp thời, còn động viên nhà nhà tích trữ thực vật
như quả khô, củ ấu để phòng đói kém.
Trải
qua mấy năm cai trị, quận Bột Hải giàu lên. Bách tính an cư lạc nghiệp, phủ
quan chất chứa dư dũ, xã hội ổn định, án kiện tố tụng cũng không còn.
Tuyên Đế
nghe Cung Toại trị lí tốt quận Bột Hải, bèn triệu ông về kinh đô để hỏi. Thuộc
lại của Cung Toại là Vương Sinh 王生 thỉnh cầu cùng đi đến
Trường An. Có người nói với Cung Toại, con người Vương Sinh trước giờ uống rượu
thành ghiền, không biết tiết chế, hay là không cho ông ta đi theo. Cung Toại
không nỡ cự tuyệt, vẫn để ông ta đi cùng.
Đến
kinh đô, Vương Sinh vẫn chỉ biết uống rượu. Ngày nọ, Cung Toại được triệu vào
cung, Vương Sinh ngà ngà say nói với Cung Toại:
- Giả như bề trên hỏi ngài sao trị lí Bột Hải
được tốt, ngài chớ có nói nhiều, chỉ nói là hoàn toàn dựa vào uy đức của thánh
thượng, chứ không phải cá nhân ngài có năng lực gì đâu.
Cung Toại
tiếp nhận ý kiến đó.
Đến
cung, quả nhiên Tuyên Đế hỏi Cung Toại sự việc ông làm thế nào mà trị lí Bột Hải
tốt như thế. Cung Toại trả lời theo ý kiến của Vương Sinh. Tuyên Đế vui mừng
khen ông rất khiêm tốn, đồng thời hỏi ông
học những lời đó từ đâu.
Cung Toại
thừa cơ đáp rằng:
- Thần không biết phải nói như thế nào, là thuộc
lại của thần bảo thần nói như thế.
Tuyên Đế
nghe qua rất vui, cho rằng dưới tay Cung Toại có người có tài năng. Suy nghĩ thấy
tuổi của ông đã cao, không thích hợp gánh vác nhiệm vụ công khanh nặng nề, bèn
để ông làm Thuỷ hành đô uý 水衡都尉, nắm giữ Thượng
lâm uyển, kiêm bảo quản tài vật và việc đúc tiền của hoàng cung; cho Vương Sinh
làm Thuỷ hành thừa 水衡丞 giúp việc cho Cung Toại. Từ đó, Cung Toại luôn được
Tuyên Đế coi trọng. Ông mất lúc đang nhậm chức.
Đó
chính là câu chuyện về Cung Toại trị lí quận Bột Hải. Những gì mà Cung Toại
làm, mục đích đương nhiên là để củng cố sự thống trị phong kiến của vương triều,
nhưng ông ta có thể hiểu và thương xót dân tình, phát triển sản xuất, ổn định
trật tự xã hội, có những chỗ tốt đối với bách tính. Quan viên giống Cung Toại
là người mà đế vương phong kiến cần, nhân đó Ban Cố đã xem ông là một nhân vật
chính trực biết quan tâm đến vận mệnh quốc gia để đưa vào trong Hán thư.
Điều bất
hạnh là, Ban Cố sau khi trên cơ sở hoàn thành công việc biên soạn Hán Thư đã bị cuốn vào cuộc đấu tranh
chính trị của vương thất. Do bởi chỗ dựa vững chắc của ông bị bức tự sát, ông
cũng bị kẻ thù bắt năm năm Vĩnh Nguyên 永元 thứ 4 đời Hoà Đế 和帝 (năm
92), chẳng bao lâu chết trong ngục.
Sau khi
Ban Cố qua đời, bộ Hán thư mà ông
biên soạn hãy còn 8 biểu và Thiên văn chí
天文志chưa hoàn thành. Hoà Đế biết em gái Ban Chiêu 班昭
của ông rất có tài học, liền triệu vào cung để tiếp tục biên soạn Hán thư. Nhưng, Ban Chiêu chỉ hoàn thành
được 8 biểu, cho nên về sau Hoà Đế lại sai Mã Tục 马续 bổ sung Thiên
văn chí. Cuối cùng bộ Hán thư được
hoàn thành.
Lúc bộ Hán thư mới hoàn thành, nhân vì trong
sách có nhiều chữ cổ, văn cổ, học giả thông thường không thể đọc thông toàn bộ,
thế là Hoà Đế lại lệnh cho Ban Chiêu giảng giải cho các học giả. Nhân đó, Ban
Chiêu không chỉ tham gia công tác biên soạn Hán
thư, mà còn là người đầu tiên giảng giải và truyền bá Hán thư. (hết)
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn
15/4/2018
Nguyên tác Trung văn
BAN CỐ BIÊN “HÁN THƯ”
班固编 “汉书”
Trong quyển
VĂN HOÁ NGŨ THIÊN NIÊN
Biên soạn: Vũ Nhân 羽人
Thiếu niên nhi đồng xuất bản xã (không rõ năm xuất bản)
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật