LAI LỊCH DANH XƯNG CÁC TRIỀU ĐẠI TRUNG
QUỐC
Trung
Quốc có lịch sử lâu đời, các triều đại cũng nhiều. Việc đầu tiên mà những người
sáng lập triều đại bắt tay làm chính là xác lập quốc hiệu (danh xưng triều đại).
Quốc hiệu là xưng hiệu của một đất nước. Trong Sử kí – Ngũ Đế bản kỉ 史记 - 五帝本纪 có
ghi:
Tự Hoàng Đế chí Thuấn Vũ, giai đồng tính nhi dị kì quốc hiệu, dĩ chương
minh đức.
自黄帝至舜禹, 皆同姓而异其国号, 以章明德.
(Từ Hoàng Đế đến ông Thuấn ông Vũ, đều là cùng họ nhưng
khác quốc hiệu, để làm sáng cái đức sáng)
Danh xưng triều do đâu mà quyết
định? Đại để có 5 cách:
- Từ
danh xưng của liên minh bộ tộc, bộ lạc mà ra.
- Từ
phong hiệu, tước vị vốn có của người sáng lập.
- Bắt
nguồn từ khu vực nguyên thuỷ của người sáng lập, hoặc khu vực thống trị của
chính quyền
- Bắt
nguồn từ quan hệ tông tộc.
- Ngụ ý
cát tường.
Cụ thể
như sau:
1 - Hạ 夏: theo truyền
thuyết, ông Vũ 禹 từng được phong ở Hạ Bá 夏伯,
nhân đó xưng chính quyền của mình là “Hạ”. Ngoài ra theo thuyết của Sử học gia
Phạm Văn Lan 范文澜, sau khi con của ông Vũ là Khải 启 dời đến Đại Hạ 大夏 ở phía tây
(vùng sông Phần 汾 sông Quái 浍 phía nam Sơn Tây), mới
xưng là “Hạ”
2- Thương 商: tương truyền
thuỷ tổ của triều Thương (đất Thương nay thuộc phía nam Thương Khâu 商丘 Hà Nam Nam
3- Chu 周: bộ lạc Chu 周 đến đời Cổ Công Đản
Phủ 古公亶父 dời đến Chu Nguyên 周原
(nay là Kì Sơn 岐山 Thiểm Tây 陕西). Sau khi Vũ Vương 武王 diệt nhà Ân, lấy “Chu ”
làm tên triều đại. Thời kì đầu nhà Chu kiến đô tại Hạo 镐
(nay là phía tây nam Tây An 西南 Thiểm Tây 陕西), sau Bình Vương 平王
dời về Lạc Ấp 洛邑 ở
phía đông (nay là Lạc Dương 洛阳 Hà Nam 河南), nhân vì ở phía
đông của Hạo, nên có xưng hiệu là “Tây Chu” và “Đông Chu ”.
4- Tần 秦: theo Sử kí 史记, Tần vốn là một bộ lạc cổ, thủ lĩnh Phi Tử 非子 có thành tích với Chu Hiếu Vương 周孝王, được Chu Hiếu Vương ban cho tính “Doanh” 嬴, đồng thời tặng cho một khoảnh đất nhỏ (nay là huyện
Thiên Thuỷ 天水 Cam Túc 甘肃, một thuyết khác là
Cốc Danh 谷名 Lũng Tây 陇西). Về sau ông Tương 襄 lại có công cứu Chu
được phong làm chư hầu. Sau khi Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇 thống nhất 6 nước,
kiến lập nên nước Tần.
4- Hán 汉: Hạng Vũ 项羽 phong Lưu Bang 刘邦 là “Hán Vương”,
sau Lưu Bang đánh bại Hạng Vũ, thống nhất Trung Quốc, quốc hiệu xưng là “Hán”.
Triều Hán tiền kì kiến đô tại Trường An 长安,
sau kiến đô tại Lạc Dương 洛阳, cho nên từ đô
thành, có sự phân biệt “Tây Hán” và “Đông Hán”, từ thời gian có “Tiền Hán” và
“Hậu Hán”.
5- Nguỵ 魏: Hán Hiến Đế 汉献帝 từng phong Tào Tháo 曹操
tước vị là “Nguỵ Công”, “Nguỵ Vương”. Sau khi Tào Phi 曹丕
thay thế nhà Hán bèn xưng “Nguỵ”. Vì hoàng thất tính Tào nên trong lịch sử xưng
là “Tào Nguỵ”.
6- Thục 蜀: Lưu Bị 刘 lấy Tứ Xuyên 四川
làm địa bàn hoạt động, chính quyền xưng là “Thục”, trong lịch sử xưng là “Thục
Hán”. Hán ở đây là chỉ sự kế tục Đông Hán.
7- Ngô 吴: Tôn Quyền 孙权 hoạt động vùng hạ du Trường Giang, từng kiến lập nước
Ngô. Tào Nguỵ từng phong Tôn Quyền là “Ngô Vương”, cho nên sử xưng là “Tôn
Ngô”; vì khu vực tại phía Đông, nên cũng xưng là “Đông Ngô”.
8- Tấn 晋: Tư Mã Chiêu 司马昭 bức Nguỵ Đế phong mình là “Tấn Công”, sau khi diệt
nhà Thục, tấn phong là “Tấn Vương”. Về sau con của ông ta là Tư Mã Viêm 司马炎 kế thừa thừa tước vị, ép Nguỵ đế thoái vị, tự lập làm
hoàng đế, đặt quốc hiệu là “Tấn”
9- Tuỳ 隋: cha của Tuỳ Văn
Đế 隋文帝 Dương Kiên 杨坚 là Dương Trung 杨忠 từng được triều Bắc Chu
phong là “Tuỳ Quốc Công” 随国公. Sau Tuỳ Văn Đế tập
dụng tước phong đó, xưng là “Tuỳ triều” 随朝.
Ông cho rằng chữ 随 (tuỳ) có nghĩa
là chạy, e là bất tường nên đổi sang chữ 隋
(tuỳ). (còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 16/02/2017
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật