CHỈ HỨA CHÂU QUAN PHÓNG HOẢ,
BẤT HỨA BÁCH TÍNH ĐIỂM ĐĂNG
Lục Du 陆游, văn học gia đời Tống, trong Lão Học Am bút kí 老学庵笔记, quyển 5 có thuật lại một câu chuyện liên quan đến
“đăng tiết” 灯节 (tết đèn).
Đời Tống,
có vị quan một châu nọ tên là Điền Đăng 田登,
do bởi tên của ông hài âm với chữ “đăng” 灯
(đèn), để tị huý, ông không cho phép những người bên cạnh khi nói chuyện nói đến
bất kì chữ nào hài âm với chữ “đăng” 登. Nếu ai phạm phải kị
huý, nhẹ thì bị đánh bằng trượng, nặng thì bị xử hình phạt. Những người không
thận trọng phạm phải cấm kị nhiều vô số. Để tị huý, bách tính trong cả châu
đành gọi “đăng” 灯 (đèn) thành “hoả” 火
(lửa), “điểm đăng” 点灯 (thắp đèn) nói thành “điểm hoả” 点火 (đốt
lửa).
Năm nọ,
tết Nguyên Tiêu 元宵 sắp đến. Phủ quan thắp đèn, dân gian đi xem đèn, thưởng
đèn đã trở thành một tập tục mà ai ai cũng biết. Thế là nha môn phủ quan ngày
hôm trước dán thông báo để bách tính biết đến xem. Lúc bấy giờ, người làm trong
nha môn phủ quan cảm thấy vô cùng đau đầu, bất luận như thế nào, chữ “đăng”
trên cáo thị không cách nào tránh được. Sau khi suy nghĩ nát óc, thế là anh ta
quyết định theo lệ thường, đem chữ “đăng” đổi thành chữ “hoả”. Bách tính trong
toàn thành đọc được bố cáo “để tiếng thơm cho đời sau” như sau, trong tết Nguyên Tiêu:
Bổn châu y lệ, phóng hoả tam nhật
本州依例, 放火三日
Khi thông
báo xuất hiện, bách tính nơi đó còn không hiểu, huống hồ người từ nơi khác đến,
hoà thượng Trượng Nhị 丈二 càng vò đầu bứt
tai, cứ tưởng là phủ quan định phóng hoả 3 ngày!
Đợi đến
lúc mọi người cuối cùng hiểu rõ nguyên uỷ, ai nấy đều chê cười. Người ta không
chỉ chê Điền Đăng là vị “phóng hoả châu quan”, mà còn tức giận nói rằng:
- Đó là đạo lí gì? Chỉ cho châu quan được
phóng hoả, không cho bách tính điểm đăng!
Đó
chính là lai lịch tục ngữ “chỉ hứa châu quan phóng hoả, bất hứa bách tính điểm
đăng.”
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/02/2017
Tết Nguyên Tiêu năm Đinh Dậu
Nguồn
TRUNG QUỐC DÂN TỤC VĂN HOÁ ĐẠI QUAN
中国民俗文化大观
(quyển trung)
Chủ biên: Dương Lợi Tuệ 杨利慧
Diên Biên nhân dân xuất bản xã, 2009
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật