君子改节, 无异小人
君子而诈善, 无异小人之肆恶; 君子而改节, 不及小人之自新.
(菜根谭 - 立德修身)
QUÂN
TỬ CẢI TIẾT, VÔ DỊ TIỂU NHÂN
Quân tử nhi trá thiện, vô dị tiểu nhân
chi tứ ác; quân tử nhi cải tiết, bất cập tiểu nhân chi tự tân.
(Thái căn đàm – Lập đức tu thân)
QUÂN TỬ THAY ĐỔI TIẾT THÁO,
CHẲNG KHÁC GÌ TIỂU NHÂN
Quân tử
đạo mạo trang nghiêm nếu dùng những hành vi gian dối để được tiếng thiện, thì
chẳng khác gì kẻ tiểu nhân làm điều ác; quân tử nếu như bỏ tiết tháo của mình
mà nhập vào giòng nước đục, thì chẳng bằng tiểu nhân tự sửa lấy bản thân mình.
Giải thích
và phân tích
Người
Trung Quốc trước giờ luôn lấy việc giữ gìn đức hạnh làm phẩm chất cơ bản để xử
thế, tề gia và trị quốc. từ xưa tới nay, người giữ gìn đức hạnh luôn nhận được
sự hoan nghinh và ca tụng của mọi người. Những người quay lưng lại với đạo đức
thì luôn bị người đời chê bai chửi mắng. Cho nên, làm người nên kiên trì chí hướng,
giữ lòng thành tín, có như vậy mới có thể đứng trong thiên hạ.
Trong
cuộc sống, người tài hoa xuất chúng không thiếu, thậm chí thường xuất hiện
thiên tài. Nhưng, tài hoa và trí tuệ có đáng để mọi người tin tưởng không? Chưa
hẳn. Điều chân chính đáng để tin tưởng đó là mức độ phẩm cách và đạo đức. Thiên
tài nếu như mà không có phẩm cách ưu tú và đạo đức cao thượng, khó tránh khỏi đem tài hoa đó đặt vào nơi sai
lầm, tài hoa ở vào nơi sai lầm thì chẳng bằng đừng có tài hoa.
Hành động
của một người luôn lấy đạo đức phẩm cá nhân người đó làm cơ sở, đồng thời nhận
sự chỉ đạo của nó. Trong lòng thành thực sẽ không bao giờ gian trá. Trong lòng
kiên định thì không bao giờ thay đổi tiết tháo, điều mà gọi là “ngôn tất tín,
hành tất quả” 言必信, 行必果, ý mà nói đến đó
là bậc quân tử chân chính phải chịu trách nhiệm về ngôn hành của mình. Chịu
trách nhiệm về ngôn hành của mình chính là chịu trách nhiệm về phẩm cách và đạo
đức của mình. Chỉ có những bậc quân tử như thế mới đáng để tin tưởng, mới có thể
có được sự tôn trọng và tín nhiệm của người khác.
Thời
Đông Hán, Trương Thiệu 张劭 ở quận Nhữ Nam 汝南
và Phạm Thức 范式 ở quận
Sơn Dương 山阳 cùng học ở kinh thành Lạc Dương 洛阳. Kết thúc việc học, khi hai người từ biệt, Trương Thiệu
đứng ở ngã tư đường nhìn chim nhạn trên trời cao than rằng:
- Hôm nay chia tay, không biết năm nào mới gặp
lại .....
Nói
xong, rơi nước mắt. Phạm Thức kéo tay Trương Thiệu, khuyên rằng:
- Huynh đệ, không nên đau buồn. Mùa thu hai
năm sau, tôi nhất định sẽ đến nhà anh thăm mẹ anh, đồng thời cùng anh hội ngộ.
Mùa thu
hai năm sau, Trương Thiệu đột nhiên nghe thấy tiếng chim nhạn trên không, tâm
tình rung động, bất giác nói thầm:
- Anh mau đến đây!
Nói
xong vội bước vào nhà, nói với mẹ rằng:
- Mẹ, lúc nãy con nghe thấy tiếng nhạn kêu, Phạm
Thức sắp đến rồi đó, chúng ta chuẩn bị đi!
Người mẹ
an ủi con:
- Thằng con khờ của ta, quận Sơn Dương cách
đây hơn 1000 dặm. Phạm Thức làm sao đến được?
Trương
Thiệu nói rằng:
- Con người Phạm Thức chính trực, thành khẩn,
luôn giữ chữ tín, không thể không đến.
Mẹ
Trương Thiệu đành nói:
- Được rồi, nó sẽ đến, mẹ đi chuẩn bị ít rượu.
Ngày hẹn
đã đến, quả nhiên Phạm Thức đến với dáng vẻ phong trần. Bạn cũ gặp lại nhau,
thân thiết dị thường. Mẹ của Trương Thiệu cảm động đứng một bên cảm thán rằng:
- Trong thiên hạ quả thực có người bạn giữ chữ
tín như thế!
Làm người
phải bắt đầu từ “đức”. Tạo dựng phẩm đức, đạo đức cao thượng cho mình, mới có
thể thành đại sự. Phẩm đức, đạo đức quan hệ đến động cơ hành vi của các nhân,
là vấn đề trọng yếu hàng đầu của việc làm người. Từ phương diện lớn mà nói, sự
tu dưỡng đạo đức tương đối cao ở một người quyết định hành vi của người ấy là sự
nỗ lực hướng đến những việc có lợi cho xã hội cho tập thể; ngược lại người thiếu
quan niệm đạo đức chỉ gây ra tổn hại cho xã hội cho tập thể. Từ phương diện nhỏ
mà nói, một người tuân thủ chữ “đức”, mới có thể tìm được chỗ đứng cho cuộc sống của mình, nếu
không, khi chúng ta lừa gạt người khác, cũng sẽ bị người khác lừa gạt lại; khi
chúng ta làm tổn hại người khác, thì lợi ích của mình cũng có thể không có được
sự bảo vệ.
Muốn đi
đến thành công, cần phải lấy đức tu thân. Đây là tiêu chuẩn nội tại của cá nhân
cần phải xác lập nhất. Không có tiêu chuẩn nội tại này, con đường đi trong cuộc
đời sẽ mất đi điểm tựa, cuối cùng, thất bại là điều tất nhiên. Trong thực tế cuộc
sống, đem hai chữ “đạo đức” khắc vào trong lòng, chúng ta trải bằng phẳng con
đường đi đến thành công của mình. Trên đời, bất luận là chốn quan trường, nơi
trường học hoặc xã hội, phàm mọi việc phải lấy “tín và danh dự” làm cơ sở.
Không giữ chữ tín và danh dự, đùa với với sự tín nhiệm và lòng lương thiện của
người khác,sẽ khiến cho sự nghiệp và cuộc sống của chúng ta sẽ mắc kẹt với đời.
Chỉ có đủ vốn liếng tốt đẹp là chữ tín và danh dự này, chúng ta mới có thể được
mọi người tin tưởng, mới có thể dễ dàng thành công trong công việc, mới có thể
có được không gian rộng lớn để phát huy.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn
09/01/2017
Nguồn
THÁI CĂN ĐÀM
菜根谭
Tác giả: (Minh) Hồng Ứng Minh 洪应明
Biên soạn: Bàng Bác 庞博
Trung Quốc Hoa Kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật