TAM GIA PHÂN TẤN
(kì 4)
智伯请地于韩康子 (1), 康子欲弗与. 段规曰: “智伯好利而愎, 不与, 将伐我; 不如与之. 彼狃于得地 (2), 必请于他人; 他人不与, 必向之以兵 (3), 然后我得免于患而待事之变矣 (4)”. 康子曰: “善”. 使使者致万家之邑于智伯. 智伯悦. 又求地于魏桓子 (5), 桓子欲弗与. 任章曰: “何故弗与?” 桓子曰: “无故索地, 故弗与.” 任章曰: “无故索地, 诸大夫必惧; 吾与之地, 智伯必骄. 彼骄而轻敌, 此惧而相亲 (6); 以相亲之兵待轻敌之人, 智氏之命必不长矣. “周书” 曰 (7): ‘将欲败之, 必姑辅之 (8). 将欲取之, 必姑与之.’ 主不如与之, 以骄智伯 (9), 然后可以择交而图智氏矣 (10), 柰何独以吾为智氏质乎! (11)”. 桓子曰: “善”. 复与之万家之邑一.
Phiên âm
Trí Bá thỉnh địa vu Hàn Khang Tử (1),
Khang tử dục phất dữ. Đoạn Quy viết: “Trí Bá háo lợi nhi phức, bất dữ, tương phạt
ngã; bất như dữ chi. Bỉ nữu vu đắc địa (2), tất thỉnh vu tha nhân;
tha nhân bất dữ, tất hướng chi dĩ binh (3), nhiên hậu ngã đắc miễn
vu hoạn nhi đãi sự chi biến hĩ (4).” Khang Tử viết: “Thiện”. Sử sứ
giả trí vạn gia chi ấp vu Trí Bá. Trí Bá duyệt. Hựu cầu địa vu Nguỵ Hoàn Tử (5),
Hoàn Tử dục phất dữ. Nhậm Chương viết: “Hà cố phất dữ?” Hoàn Tử viết: “Vô cố
sách địa, cố phất dữ.” Nhậm Chương viết: “Vô cố sách địa, chư đại phu tất cụ;
ngô dữ chi địa, Trí Bá tất kiêu. Bỉ kiêu nhi khinh địch, thử cụ nhi tương thân (6);
dĩ tương thân chi binh đãi khinh địch chi nhân, Trí thị chi mệnh tất bất trường
hĩ. “Chu thư” viết (7): ‘Tương dục
bại chi, tất cô phụ chi (8). Tương dục thủ chi, tất cô dữ chi.’ Chủ
bất như dữ chi, dĩ kiêu Trí Bá (9), nhiên hậu khả dĩ trạch giao nhi
đồ Trí thị hĩ (10), nại hà độc dĩ ngô vi Trí thị chất hồ! (11)
Hoàn Tử viết: “Thiện”. Phục dữ chi vạn gia chi ấp nhất.
Chú thích
1- Thỉnh 请: yêu cầu.
Hàn Khang Tử 韩康子: tên Hổ 虎, một trong lục khanh của nước Tấn.
2- Nữu 狃: nhân đó mà
theo, câu nệ.
3- Hướng chi dĩ
binh 向之以兵: sử dụng binh lực đối với ai đó.
4- Hậu 后: có bản chép là
“tắc” 则.
5- Nguỵ Hoàn Tử
魏桓子: tên Câu 驹, một trong lục khanh của nước Tấn.
6- Thử 此: chỉ “chư đại
phu” 诸大夫 (các đại phu).
Tương thân 相亲: đoàn kết lẫn nhau
7- “Chu thư” 周书: sách này đã thất truyền.
8- Bại 败: đánh bại.
Cô 姑: tạm thời
9- Kiêu Trí Bá 骄智伯: làm cho Trí
Bá kiêu ngạo.
10- Trạch giao 择交: chọn liên
minh.
Đồ 图: mưu tính
11- Nại hà 奈何: tại sao.
Chất 质: cái đích để ngắm bắn, mục tiêu.
Dịch nghĩa
Trí Bá
bức Hàn Khang Tử cắt đất, Hàn Khang Tử không muốn. Đoạn Quy nói rằng:
- Trí Bá hám lợi lại bướng bỉnh, nếu không cắt, ông ta sẽ thảo phạt chúng
ta; chi bằng đáp ứng ông ta đi. Khi ông ta có được đất càng cuồng vọng, nhất định
sẽ hướng đến người khác yêu sách nữa; người khác không chịu, ông ta nhất định
dùng vũ lực với họ, như vậy chúng ta có thể tránh được hoạ mà đợi sự việc biến
đổi.
Hàn Khang Tử nói rằng:
- Hay.
Thế là sai sứ giả đem thành ấp
một vạn hộ giao cho Trí Bá. Trí Bá rất vui, ông ta lại hướng đến Nguỵ Hoàn Tử
đòi dâng đất, Nguỵ Hoàn Tử không muốn. Nhậm Chương nói rằng:
- Tại sao không?
Nguỵ Hoàn Tử nói rằng:
- Vô cớ đòi đất, cho nên không giao.
Nhậm Chương bảo rằng:
- Trí Bá vô cớ đòi đất, các đại phu tất sẽ sợ; chúng ta giao đất, Trí Bá
tất càng kiêu ngạo. Ông ta kiêu ngạo sẽ khinh địch, chúng ta vì sợ, nên sẽ liên
minh đoàn kết lại; dùng đội quân đoàn kết đánh với Trí Bá khinh địch, mạng họ
Trí sẽ không dài đâu! “Chu thư” có nói: ‘Muốn
đánh bại họ, phải tạm thời giúp họ. Muốn lấy được của họ, phải tạm thời giao
cho họ.’ Chúa công chi bằng trước tiên đáp ứng yêu cầu của Trí Bá, để làm cho
ông ta thêm kiêu ngạo, sau đó chúng ta có thể chọn liên minh cùng đối phó với họ
Trí, hà tất chỉ một nhà chúng ta đi kích nộ ông ta!
Nguỵ Hoàn Tử nói rằng:
- Hay.
Thế là cũng đem vùng đất vạn hộ
cắt giao cho Trí Bá.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/10/2016
Nguồn
TƯ TRỊ THÔNG GIÁM
资治通鉴
Bắc Tống . Tư Mã Quang 司马光
Chủ biên: Nhậm Tư Vũ 任
Bắc
Kinh . Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật