Cam
La 甘罗,
không rõ năm sinh năm mất. 12 tuổi nhậm chức Tể tướng thời Tần Vương Doanh
Chính 秦王嬴政, một trong những hiền tướng thời Chiến Quốc. Ông
là vị Tể tướng trẻ nhất trong lịch sử Trung Quốc.
Cam La甘罗, người Hạ Thái 下蔡
nước Sở (nay là huyện Phụng Đài 凤台
tỉnh An Huy 安徽). Tổ phụ
Cam Mậu 甘茂 là Hữu thừa tướng thời Tần
Vũ Vương, chiến công hiển hách. Thời Tần Chiêu Tương Vương, vì bị sàm ngôn, để
tránh hoạ, đã chạy đến nước Tề, nên bị tịch thu gia sản.
Cam La lúc nhỏ đã mất cha, dưới sự chỉ
dạy của mẹ, khắc khổ học tập. Cam La thông minh cơ trí, trải qua mấy năm khắc
khổ, học tập tiến bộ rất nhiều, tài hoa cũng tràn đầy, nổi tiếng gần xa một thời.
Đương thời, Lã Bất Vi 吕不韦 làm Tướng
bang nước Tần, thu nhận rộng rãi nhân tài, môn hạ có đến 3000 thực khách. Ông
nghe nói Cam La là thần đồng, liền triệu đến làm môn khách, cho theo bên cạnh.
Lúc bấy giờ đương cuối thời Chiến Quốc,
nước Tần dùng chính sách viễn giao cận công tiến hành chiến tranh kiêm tính, tiến
thêm một bước có mưu đồ thống nhất Trung Quốc. Lã Bất Vi thấy mối quan hệ giữa
Yên và Triệu nhất thời có vẻ căng thẳng, muốn sai sứ thần liên hợp với Yên để
đánh Triệu. Cam La bên cạnh lại cho rằng, từ hình thế mà phân tích, liên Yên
công Triệu không bằng sai người thuyết phục Triệu, trước tiên đem 5 thành ở Hà
Gian 河间, vùng đất chiến lược quan trọng
(nay là phía đông huyện Hiến 献
tỉnh Hà Bắc 河北) dâng cho
Tần, sau đó liên hợp với Triệu đánh Yên, đồng thời thỉnh cầu được đảm nhận quốc
sứ đến nước Triệu. Lã Bất Vi bèn bẩm cáo đến thái hậu đang nắm quyền (mẹ của Tần
Vương Doanh Chính). Thái hậu nghe nói có một thần đồng vừa can đảm vừa có tri
thức, chủ động xin xuất sứ, vô cùng kinh ngạc, liền đích thân triệu kiến Cam La
để thăm dò tài học. Nghe nói, thái hậu nói với Cam La rằng:
- Gần
đây ta có bệnh, trong toa thuốc của thái y có vị thuốc là trứng gà trống, ngươi
có thể làm cách nào tìm cho ta trứng gà trống không?
Cam La lập tức đáp rằng:
- Thái
hậu muốn trứng gà trống, trước tiên phải tìm cho được người đàn ông có thể sinh
đẻ.
Thái hậu bảo rằng:
- Đàn
ông làm sao có thể sinh đẻ? Há có lí nào như thế!
Cam La đáp rằng:
- Thế
thì, gà trống làm sao có thể đẻ trứng?
Thái hậu thấy Cam La quả nhiên cơ trí
mẫn tiệp, tài ăn nói xuất chúng nên vô cùng hâm mộ, bảo Doanh Chính trao cho chức
Thiếu Thứ Tử 少庶子 ngay tại
chỗ. Doanh Chính lại hỏi:
- Ngươi
có can đảm đi sứ nước Triệu, nhưng nói như thế nào để thuyết phục Triệu Vương để
hoàn thành sứ mệnh?
Cam La đáp rằng:
- Chỉ
có đến lúc đó theo thời cơ mà hành sự, dùng lí để thuyết phục người.
Doanh Chính rất hài lòng, liền mệnh
cho Cam La làm sứ thần đi đến nước Triệu. Triệu Vương tiếp kiến Cam La, ngạo mạn
hỏi vì sao mà đến. Cam La đáp rằng:
- Vì
hai nước Tần Yên đang có kế hoạch liên hợp để đánh Triệu.
Triệu Vương cả giận, buông lời muốn giết
Cam La. Cam La Trấn tĩnh nói rằng:
- Hai
nước tương tranh, không chém sứ giả, đại vương đối đãi như thế với sứ thần nước
khác là vô lí, há không bị thiên hạ chê cười sao.
Triệu Vương ngầm bội phục lòng can đảm
và kiến thức của Cam La, chuyển
sang trách Tần và Yên tại sao muốn đánh triệu. Cam La nghiêm túc nói:
- Năm
đó, ngài thừa cơ nước Tần nội loạn đã xâm phạm biên quan nước tôi, giết Đại tướng
Mông Ngao 蒙骜, đoạt lấy 5 thành ở Hà Gian. Nay Tần và Yên liên
binh đánh Triệu, chính là để rửa mối thù năm nọ.
Triệu Vương nghe qua có chút sợ hãi,
nhưng vẫn gắng bình tĩnh nói, muốn liều mình cùng với Tần và Yên tương tranh.
Cam La nói rằng:
- Trận
chiến Trường Bình 长平 năm nọ của quý quốc, 10 vạn đại quân toàn bộ bị Tần
tiêu diệt. Ngài ngay cả quốc đô của Tần cũng đối phó không lại, nay làm sao có
thể chống cự lại với 2 nước Tần Yên? Đến lúc đó, e rằng nước Triệu nguy trong một
sớm một chiều.
Cam La thấy Triệu Vương lộ vẻ sợ hãi,
liền chuyển giọng:
- Tôi
hoàn toàn không phải đến để tuyên chiến, mà là phụng mệnh đến để giao hảo. Nếu
đại vương có thể trả lại 5 thành Hà Gian, nước tôi nguyện cùng quý quốc đối đãi
tốt với nhau.
Cam La lúc cứng lúc mềm như thế khiến
Triệu Vương sau khi so sánh được mất, biểu thị bằng lòng tiếp nhận kiến nghị của
Cam La, trả lại 5 thành, đồng thời đem bản đồ 5 thành đích thân giao cho Cam
La, hẹn Tần Triệu liên hợp đánh nước Yên.
Chẳng bao lâu, Triệu Vương phát binh
đánh Thượng Cốc 上谷 của nước
Yên (nay là phía đông nam Hoài Lai 怀来
tỉnh Hà Bắc 河北), chiếm cứ
30 toà thành, lại đem 11 toà thành trong đó dâng cho nước Tần.
Cam La năm chỉ mới 12 tuổi không làm nhục sứ mệnh, dùng tài
trí của mình khiến nước Tần không hao phí 1 quân 1 tốt, lấy được không ít đất
đai. Sau khi Cam La về triều, Doanh Chính vô cùng vui mừng, đặc biệt bái ông
làm Thượng khanh, trở thành vị Tể tướng trẻ nhất trong lịch sử.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn
24/10/2016
Nguyên tác Trung văn
甘罗
Trong quyển
TRUNG QUỐC LỊCH ĐẠI TỂ
TƯỚNG LỤC
中国历代宰相录
Chủ biên: Dương Kiếm
Vũ 杨剑宇
Thượng Hải văn hoá xuất
bản xã, 1999
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật