XƯNG VỊ QUAN LẠI CÁC CẤP THỜI CỔ
(kì 1)
TƯỚC 爵: tức tước vị, tước
hiệu, do hoàng đế phong tặng cho quý thích công thần vào thời cổ. Thuyết cũ nói
vào thời Chu có 5 tước là Công 公, Hầu 侯, Bá 伯, Tử 子,
THỪA TƯỚNG 丞相: chức quan cao
nhất trong cơ cấu quan liêu phong kiến, là người theo ý chỉ của vị quân chủ nắm
giữ chính vụ cả nước. Có lúc xưng là “Tướng quốc” 相国,
thường thông xưng với “Tể tướng” 宰相, xưng tắt là “Tướng”
相.
THÁI SƯ 太师: chỉ 2 loại chức
quan:
Thứ 1:
thời cổ gọi Thái sư 太师, Thái phó 太傅, Thái bảo 太保 là “Tam công” 三公.
Về sau, đại quan được gia hàm, biểu thị ân sủng chứ không phải là thực chức,
như đời Tống, Triệu Phổ 赵普, Văn Ngạn Bác 文彦博 được gia hàm Thái sư.
Thứ 2:
thời cổ cũng gọi Thái tử Thái sư, Thái tử Thái phó, Thái tử Thái bảo là “Đông
cung tam sư” 东宫三师, đều là thầy dạy của thái tử. Thái sư là gọi tắt của
“Thái tử Thái sư”, về sau cũng dần trở thành hư hàm. Nhan Chân Khanh 颜真卿 từng được gia hàm Thái tử Thái sư. Còn như đời Minh,
Trương Cư Chính 张居正 từng có 8 hư hàm, cuối cùng được gia hàm Thái tử Thái
sư. Đời Thanh, Hồng Thừa Trù 洪承畴 cũng được gia
phong hàm Thái tử Thái sư, kì thực ông chưa từng dạy cho thái tử.
THÁI PHÓ 太傅: xem “Thái sư”.
Một trong “Tam công” thời cổ. Cũng chỉ một trong “Đông cung tam sư”, như Giả
Nghị 贾谊 trước sau từng làm thầy cho các hoàng tử Trường Sa
Vương 长沙王, Lương Hoài Vương 梁怀王,
cho nên phong là Thái sư. Về sau dần trở thành hư hàm, như Tăng Quốc Phiên曾国藩, Tăng Quốc Thuyên 曾国荃,
Tả Tông Đường 左宗棠, Lí Hồng Chương 李鸿章
sau khi mất cũng được truy tặng Thái phó.
THIẾU BẢO 少保: chỉ 2 loại chức
quan:
Thứ 1:
thời cổ gọi Thiếu sư 少师, Thiếu phó 少傅, Thiếu bảo 少保 là “Tam cô” 三孤, sau dần trở thành hư hàm. Văn Thiên Tường 文天祥 từng giữ chức Thiếu bảo.
Thứ 2:
thời cổ gọi Thái tử Thiếu sư, Thái tử Thiếu phó, Thái tử Thiếu bảo là “Đông
cung tam Thiếu” 东宫三少, sau cũng dần trở thành hư hàm.
THƯỢNG THƯ 尚书: ban đầu là
viên quan nắm giữ văn thư tấu chương. Đời Tuỳ đặt ra lục bộ là Lại, Hộ, Lễ,
Binh, Hình, Công, mỗi bộ lấy Thượng thư , Thị lang làm chánh, phó trưởng quan.
Đại thư pháp gia Nhan Chân Khanh 颜真卿 từng nhậm qua chức
Lại bộ Thượng thư, thi nhân Bạch Cư Dị 白居易
từng là Hình bộ Thượng thư, Sử Khả Pháp 史可法
là Binh bộ Thượng thư.
HỌC SĨ 学士: thời Nguỵ Tấn
là chức quan nắm giữ điển lễ, biên soạn các việc. Từ thời Đường về sau chỉ Hàn
lâm học sĩ 翰林学士, trở thành cố vấn thư kí cho hoàng đế, tham dự việc
cơ yếu, nhân đó mà có danh xưng là “Nội tướng” 内相.
Thời Minh Thanh, Thừa chỉ, Thị độc, Thị giảng, Biên tu, Thứ cát sĩ tuy cũng là
Hàn lâm học sĩ, nhưng khác với địa vị và chức việc của Hàn lâm học sĩ thời Đường
Tống. Bạch Cư Dị 白居易, Âu Dương Tu 欧阳修,
Tô Thức 苏轼, Tư Mã Quang 司马光,
Thẩm Quát 沈括, Tống Liêm 宋濂 đều từng là Hàn lâm
học sĩ.
(còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 16/7/2016
Nguyên tác
CỔ ĐẠI CÁC CẤP QUAN LẠI ĐÍCH XƯNG VỊ
古代各级官吏的称谓
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật