NGƯỜI ĐẦU TIÊN ĐI TÂY THIÊN THỈNH KINH
CÓ PHẢI LÀ HUYỀN TRANG
Tại
Trung Quốc, Tây du kí 西游记 có thể nói là
nhà nhà đều biết, già trẻ đều hay. Câu chuyện lấy quá trình thầy trò Đường Tăng
唐僧, Tôn Ngộ Không 孙悟空đi
Tây thiên thỉnh kinh làm đầu mối, thuật lại những cuộc đấu trí đấu pháp giữa họ
với yêu ma quỷ quái trên đường đi. Nghệ thuật trong tiểu thuyết cao cường, Tôn
Ngộ Không ghét cái ác như cừu thù, đại chiến Bạch Cốt Tinh, đấu trí với Ngưu Ma
Vương, cuối cùng lấy được chân kinh lập công lao hãn mã. Còn sư phụ Đường Tăng
lại yếu mềm quả đoán, nhu nhược vô năng. Nhưng sự thực, nguyên hình Đường Tăng
tức đại sư Huyền Trang 玄奘 đời Đường lại là một
đại công thần trong lịch sử Phật giáo Trung Quốc thậm chí của thế giới, cũng là
người có thành tựu cao nhất, ảnh hưởng lớn nhất trong số các vị cao tăng Tây
hành cầu pháp của Trung Quốc cổ đại. Nhưng trong lịch sử Trung Quốc, người đầu
tiên đi Tây thiên thỉnh kinh có phải là đại sư Huyền Trang? Đối với vấn đề này,
hậu thế có nhiều cách nhìn khác nhau.
Trong một
số thư tịch cho là như thế. Căn cứ vào những ghi chép ở sử thư, năm đó Huyền
Trang xông vào hiểm nguy đi về phía Tây để thỉnh kinh, đồng thời sau khi Hồ
Tăng 胡僧 đồng hành nữa đường thoái lui, đại sư Huyền Trang một
mình vẫn kiên trì vượt qua sa mạc. Năm Trinh Quán 贞观
thứ 3 đời Đường Thái Tông唐太宗 (năm 629), đại sư
Huyền Trang từ Trường An hướng về phía Tây, đi qua Cô Tạng 姑藏 (nay là Vũ Uy 武威
Cam Túc 甘肃); ra khỏi Đôn Hoàng 敦煌,
qua các nơi mà nay là vùng Tân Cương 新疆 và Trung Á, chịu biết
bao gian nan hiểm trở, cuối cùng đến được miền trung Ấn Độ. Tại miền trung Ấn Độ,
đại sư tuần du khắp các học phủ ở Thánh địa Phật giáo, học tập và nghiên cứu một
số lượng lớn trứ tác Phật giáo. Năm Trinh Quán thứ 19 (năm 645) đại sư về lại
Trường An. 17 năm một thân Tây hành, vượt qua 5 vạn dặm, đi qua hơn 100 nước. Đại
sư Huyền Trang sau khi Tây hành cầu pháp đã mang về một số lượng lớn kinh điển
Phạn văn, đồng thời đem những điều nghe được thấy được tại Ấn Độ, Trung Á viết
nên bộ Đại Đường tây vực kí 大唐西域记, giới thiệu
tường tận phong thổ nhân tình của các nơi ở Ấn Độ cùng những thịnh suy về tôn
giáo. Bộ sách này không chỉ là tư liệu quý giá để nghiên cứu lịch sử mà còn là
y cứ trọng yếu cung cấp cho công tác khảo cổ ngày nay. Có thể nói, đại sư Huyền
Trang là nhân vật quan trọng trong lịch sử truyền bá Phật giáo của Trung Quốc.
Nhưng
cũng có nhiều người phủ nhận thuyết này. Như mọi người đều biết, Phật giáo
nguyên tại Ấn Độ. Trong giáo nghĩa Phật giáo bằng Trung văn, Tây thiên luôn là
đại danh từ chỉ chân lí tồn tại ở thế giới chung cực. Nhân vì Phật giáo là từ
Tây vực của Trung Quốc cổ truyền vào. Thế kỉ thứ 6, thứ 5 trước công nguyên,
sau khi Phật giáo được sáng lập tại lưu vực Hằng hà Ấn Độ, chẳng bao lâu truyền
bá đến các nước chung quanh. Trương Khiên 张骞
đời Hán đến Tây vực đánh dấu sự khai thông con đường tơ lụa, thúc đẩy Phật giáo
truyền sang phía đông. Phật giáo từ phía tây bắc Ấn Độ, đi về phía đông vượt
qua Thông Lĩnh 葱岭, men theo con đường tơ lụa truyền vào nội địa Trung
Quốc. Nhưng những nhà truyền giáo đầu tiên tới Trung Quốc, về cơ bản đều là các
tăng lữ Tây vực của các nước Trung Á theo Phật giáo, chứ không phải là tăng lữ Ấn
Độ. Theo khảo chứng của học giả Đại học Bắc Kinh Quý Tiện Lâm 季羡林, kinh Phật sớm nhất trên đất Hán không phải dịch trực
tiếp từ Phạn văn qua, mà là chuyển dịch từ ngôn ngữ cổ đại Trung Á. Đồng thời,
do bởi việc phiên dịch kinh điển, đa phần là khẩu dịch, thêm vào đó dựa theo tập
quán tư tưởng vùng Tây vực, người Trung Quốc không dễ dàng tiếp thụ. Kết quả,
nguyên bản kinh Phật sơ kì sau khi qua các nơi ở Tây vực truyền nhập một cách
gián tiếp, không phải kinh bản không trọn vẹn mà là truyền dịch thất chân,
trong quá trình lưu truyền thường phát sinh hiện tượng tự mâu thuẫn. Sau khi Phật
giáo thịnh hành, một số tín đồ Phật giáo muốn thay đổi trạng huống, vì thế quyết
ý đi về phía tây ra khỏi Dương Quan 阳关, phát khởi phong
trào Tây hành cầu pháp. Từ đó đã mở ra một trang mới cho văn hoá Phật giáo
Trung Quốc. Thời lưỡng Tấn và thời Đường khi Phật giáo thịnh hành, người Tây
hành cầu pháp liên tục không dứt, số người cũng tương đối đông. Trong Đại Đường Tây vực cầu pháp cao tăng truyện 大唐西域求法高僧传 của
Nghĩa Tịnh 义净 nêu đến gần 60 người. Nhưng vào thời cổ đại, trình độ
sản xuất thấp, giao thông không thuận tiện, từ nội địa Trung Quốc đến Ấn Độ bất
luận là đường bộ hay đường thuỷ cũng đều phải trải qua nhiều tháng nhiều năm,
chịu biết bao gian khổ, thậm chí phải trả giá bằng mạng sống. Theo những ghi
chép trong sử truyện Phật giáo, trong số hàng ngàn hàng vạn cao tăng cầu pháp, những người
may mắn tồn tại, học tập thành tài trở về, chỉ là số ít. Nhìn từ đó, đại sư Huyền
Trang phải là người thành công nhất trong số ít những người may mắn đó, chứ
không nhất định phải là người đầu tiên.
Nếu
không phải là đại sư Huyền Trang thế thì ai là người đầu tiên đi thỉnh kinh?
Căn cứ vào sử liệu hiện tồn, nhìn chung cho rằng Chu Sĩ Hành 朱士行 thời Tam Quốc phải là người Tây hành cầu pháp đầu
tiên của Trung Quốc. Ông là tăng nhân nước Nguỵ thời Tam Quốc, nguyên tịch Dĩnh
Xuyên 颍川 (nay thuộc huyện Vũ 禹
Hà Nam
Lộ mạn mạn kì tu viễn hề
Ngô tương thướng há nhi cầu sách (1)
路漫漫其修远兮
吾将上下而求索
(Chu dù đường có xa
Ta cũng quyết tìm cho ra chân lí)
Có lẽ
chính nhờ tín niệm kiên cường truy cầu chân lí bất chấp tất cả này mới cung cấp
cho tiền nhân một động lực cực kì to lớn, khiến họ cam tâm tình nguyện người
trước ngã xuống người sau kế tục, đạp lên con đường Tây hành đầy gai góc để có
được chân kinh. Và có lẽ chính nhờ tinh thần chấp trước vì chân lí bất chấp tất
cả mới tạo nên một nền văn minh vĩ đại cho dân tộc hùng Hán thịnh Đường này.
Chú của người
dịch
1- Hai câu này trong bài Li tao 离骚 của Khuất Nguyên 屈原.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 24/6/2016
Nguyên tác Trung văn
THỦ THỨ KHỨ TÂY THIÊN THỦ KINH ĐÍCH
THỊ HUYỀN TRANG MA
首次去西天取经的是玄奘吗
Trong quyển
TRUNG QUỐC VỊ GIẢI CHI MÊ
中国未解之谜
Tác giả: Hải Tử 海子
Trung Quốc Hoa Kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật