TOTEM HUYỀN ĐIỂU
Người Tần
từ đâu tới? rốt cuộc có nguồn gốc từ đâu? Với những vấn đề này, chúng ta hướng tầm
nhìn về thời viễn cổ, bóng dáng của người Tần lại mơ hồ. Cũng như tam đại Hạ
Thương Chu, khởi nguyên của Tần vẫn chỉ có thể từ truyền thuyết viễn cổ truy
ngược lên.
Tần,
tính là Doanh 嬴, thị là Tần 秦. Tộc quần Doanh Tần
là một chi trong nhiều tộc quần tính Doanh. Tộc quần tính Doanh cho rằng thuỷ tổ
của họ là “Đế Chuyên Húc chi miêu duệ” 帝颛顼之苗裔 (con cháu của Đế Chuyên Húc), cùng xuất phát từ một nhánh của Hoàng Đế
黄帝. Dường như cũng giống như các dân tộc khác trên thế
giới, tộc quần tính Doanh cũng có truyền thuyết thần kì về vị thuỷ tổ anh hùng
của mình. Theo Sử kí – Tần bản kỉ 史记 - 秦本纪:
Cháu gái Chuyên Húc tên là Nữ Tu 女修, Nữ Tu dệt vải,
huyền điểu làm rơi trứng, Nữ Tu nhặt lấy nuốt đi, sinh ra Đại Nghiệp 大业.
Con Đại Nghiệp là Đại Phí 大费 (tức Bá Ế 伯翳, có thuyết nói là
Bá Ích 伯益) từng giúp Đại Vũ 大禹
trị thuỷ có công, cũng từng quản việc chăn nuôi cho Đế Thuấn 帝舜, nhân đó được Đế Thuấn “ban cho họ là Doanh 嬴”. Đó là nguồn gốc tổ tiên người Tần tính Doanh, cùng
những tính Doanh khác ở phương đông cổ đại.
Nếu Đại Phí chính là Bá Ích mà
các học giả nhận định, thế thì có thể nói thuỷ tổ tính Doanh từ sự biến đổi to
lớn trong lịch sử “công thiên hạ” 公天下 đến “gia thiên hạ”
家天下 đã bỏ lỡ một cơ hội quan trọng. Tương truyền cháu
Chuyên Húc là ông Vũ trước khi chết đã theo tập quán thiện nhượng, đem vương vị
truyền cho Bá Ích, đáng tiếc đã bị con ông Vũ là Tử Khải 子启 soán đoạt. Khi con cháu Bá Ích lưu lạc trở thành thần
thuộc của triều Hạ, “có người ở trung quốc, có người ở di địch”. Những con cháu
tính Doanh này, theo ấp phong của mình đã dùng những tính thị khác nhau. Theo Sử kí – Tần bản kỉ 史记 - 秦本纪, có họ Từ 徐, họ Diệm 剡, họ Chung Lê 终黎,
họ Vận Am 运庵, họ Thỏ Cừu 菟裘, họ Tương Lương 将梁, họ Hoàng 黄, họ Giang 江, họ Tu Ngư 修鱼, họ Bạch Minh 白冥, họ Phi Liêm蜚廉, họ Tần 秦 …
Thuyết thuỷ tổ “cảm sinh” như
thế được thấy nhiều ở trong và ngoài truyền thuyết, đa phần không đáng tin,
nhưng một số học giả căn cứ theo thành quả khảo cổ, đã cho rằng truyền thuyết
trong Sử kí quả thật có thành phần lịch
sử. Chúc Trung Hi 祝中熹 (chủ nhiệm bộ môn khảo cổ của Sở khảo cổ tỉnh Cam
Túc), gần đây trong quyển Tảo kì Tần sử 早期秦史 đã lợi dụng
tư liệu khảo cổ sơ bộ giải quyết nhiều vấn đề khó của giới sử học như nguồn gốc
của tộc, sự di dời về phía tây trong lịch sử tảo kì của người Tần. Giới học thuật
nghiên cứu lịch sử Doanh Tần tảo kì đa phần tập trung vào vấn đề tộc nguyên. Có
thuyết cho rằng người Tần đến từ phía tây, xa tại Lũng tây 陇西, xuất phát từ tộc Nhung, đại biểu cho thuyết này có
Vương Quốc Duy 王国维, Mông Văn Thông 蒙文通.
Có thuyết cho rằng người Tần đến từ phía đông, thuộc hậu duệ của Ân Thương hoặc
một chi của đông di, đại biểu cho thuyết này có Vệ Tụ Hiền 卫聚贤, Từ Húc Sinh 徐旭生,
Hoàng Văn Bật 黄文弼. Thuyết đến từ phía tây, thuyết đến từ phía đông mỗi
thuyết đều giữ ý kiến của mình, ứng hoạ cũng không ít. Chúc Trung Hi thì cho rằng
văn hoá Doanh Tần cùng với văn hoá tiên Chu rất
gần nhau, không thể đồng tông với văn hoá Khương, Nhung. Ông đối chiếu thành quả
khảo cổ học về totem các bộ tộc, cho rằng quần tộc Doanh Tần trên thực tế là một
chi phái sinh từ sự dung hợp của bộ tộc sùng điểu Thiếu Hạo 少昊 với bộ tộc sùng mặt trời Chuyên Húc 颛顼, vừa có thể nói là hậu duệ của Thiếu Hạo, cũng có thể
nói là hậu duệ của Chuyên Húc.
Người Tần từ biển đông đến,
cũng từ vùng đất phía tây đến. Với cuộc di chuyển từ đông sang tây của người Tần,
Chúc Trung Hi cho rằng ở một trình độ lớn có nguồn gốc từ bộ tộc dương điểu
sùng mặt trời, truyền thống đuổi theo mặt trời. Tiên nhân người Tần có khả năng
bị hạn chế bởi điều kiện đương thời, có lẽ vùng hồ Thanh Hải 青海hiện nay chính là vùng cực tây, bước chân di dời đến
phía tây của họ cũng đã dừng lại ở nơi đây.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn
24/5/2016
Nguyên tác Trung văn
HUYỀN ĐIỂU ĐỒ ĐẰNG
玄鸟图腾
Trong quyển
THỐNG NHẤT VƯƠNG TRIỀU ĐÍCH ĐẢN SINH – TẦN
统一王朝的诞生 - 秦
Chủ biên: “Đồ thuyết Trung Quốc lịch sử”
Trường Xuân - Cát Lâm xuất bản tập đoàn hữu hạn trách
nhiệm công ti, 2006
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật