ĐỊNH NGHĨA VỀ LỊCH SỬ
Lịch sử
rốt cuộc là môn học như thế nào? có thể trả lời một cách đơn giản:
Lịch sử
là nghiên cứu lịch trình thay đổi và phát triển của xã hội loài người, nhận thức
mối quan hệ nhân quả biến thiên tiến hoá của nó.
Trong
vũ trụ, bất luận một hiện tượng nào, đều luôn vận động không ngừng nghỉ, đều
không ngừng biến thiên. Sự biến thiên đó gọi là “tiến hoá”
Nhân
đó, bất luận sự tình nào, cũng đều có “quan hệ nhân quả”. Hiểu rõ “nguyên nhân”
của nó, có thể dự trắc được kết quả, hơn nữa có thể mưu tính phương pháp “cải
lương”, “bổ cứu”.
Muốn hiểu
rõ mối quan hệ nhân quả của sự tình, phải cần có “kinh nghiệm”. Kinh nghiệm của
một cá nhân thì có hạn, phải nhờ vào thời đại khác, người ở địa phương khác, cần
phải có “kỉ tải” 纪载 (ghi chép). Kỉ tải chính là lịch sử.
Cho nên
lịch sử là thứ mà các môn học đều có. Nhưng người thời trước, phương pháp
nghiên cứu môn học của họ thô, thường đem nhiều hiện tượng trộn lẫn lại. Người
sau này biết cách làm đó là không được, nên đã đem hiện tượng trong vũ trụ phân
ra thành một số bộ phận. Mỗi người nghiên cứu một bộ phận. Những gì có được của
các bộ phận nghiên cứu đem chúng hợp lại. Gọi một cách khác đó là “khoa học”. Bộ
phận nghiên cứu hiện tượng tiến hoá của xã hội gọi là “lịch sử học”.
Người
thời trước, phương pháp nghiên cứu môn học của họ thô, cho rằng:
Sử giả, kí sự giả dã
史者, 记事者也
(Sử là ghi chép sự việc)
hiện tượng gì trong vũ trụ cũng đều ghi chép. Cho nên Bát thư 八书 trong Sử kí 史记, Thập chí 十志 trong Hán thư 汉书, những môn học
chuyên môn gì đó, những sự việc kì quái gì đó đều có cả. Tôn chỉ hiện tại lại
không như thế.
“Hiện
tượng xã hội” cũng là một trong những “hiện tượng vũ trụ”, Sự “tiến hoá biến
thiên” của nó cũng không thoát khỏi “quan hệ nhân quả”, tuy nhiên loại quan hệ
nhân quả đó không đơn giản như hiện tượng tự nhiên, vì vậy “đoán định việc đã
qua” “suy đoán tương lai” cũng không thể chính xác như khoa học tự nhiên, nhưng
quyết không thể nói rằng nó không có quan hệ nhân quả. Nghiên cứu lịch sử chính
là muốn “nhận thức mối quan hệ nhân quả này”. Đó chính là định nghĩa về lịch sử
học.
Vài nét về
tác giả
Lữ Tư Miễn 吕思勉 (1884 – 1957): tự Thành Chi 诚之,
người Thường Châu 常州 Giang Tô 江苏, là sử học gia nổi
tiếng của Trung Quốc cận đại. Ông sinh ra trong một gia đình thư hương “thế đại
sĩ hoạn” 世代仕宦, tự học thành tài. Bắt đầu từ năm 1905, trước sau ông
học tại Thường Châu Đông Ngô đại học 常州东吴大学, giảng dạy tại
khoa chuyên tu của trường Sư phạm đầu tiên do tỉnh Giang Tô thành lập (đại gia
văn sử như Tiền Mục 钱穆, Triệu Nguyên Nhậm 赵元任 đều là học trò của
ông), đồng thời ông cũng đảm nhiệm biên tập cho Trung Hoa thư cục, Thương vụ ấn thư quán. Sau năm 1926, ông là giáo sư
đồng thời kiêm chủ nhiệm khoa Quốc văn, khoa Lịch sử của Đại học Quang Hoa 光华 Thượng Hải. Thời kì kháng chiến, ông về lại quê nhà
đóng cửa viết sách. Sau khi kháng chiến thắng lợi, ông trở lại Đại học Quang
Hoa. Sau năm 1949, ông là giáo sư khoa lịch sử của Đại học Sư phạm Hoa Đông, uỷ
viên Hội nghị hiệp thương chính trị nhân dân tỉnh Giang Tô.
Lữ Tư
Miễn suốt một đời dồn hết sức vào công việc nghiên cứu lịch sử và giảng dạy lịch
sử, trứ thuật của ông hơn 800 vạn chữ, trứ tác có Bạch thoại bản quốc sử 白话本国史 gồm 4 quyển, xuất bản năm 1923, về sau biên soạn
thành bộ Lữ trứ Trung Quốc thông sử 吕著中国通史, gồm 2 quyền.Về
già ông nghiên cứu lịch sử đồng đại, trước sau xuất bản các tác phẩm như:
Tiên Tần sử 先秦史
Tần Hán sử 秦汉史
Nguỵ Tấn Nam
Tuỳ Đường Ngũ đại sử 隋唐五代史.
Ngoài
ra ông còn biên soạn Trung Quốc dân tộc sử
中国民族史, Sử thông bình 史通评.
Lữ Tư
Miễn là nhà sử học duy nhất trong lịch sử cận đại Trung Quốc nghiên cứu thông sử,
sử đồng đại và chuyên sử, có những cống hiến to lớn ở nhiều lĩnh vực. Sử học
gia trứ danh Nghiêm Canh Vọng 严耕望 rất coi trọng ông,
từng nói rằng:
Phương diện luận bàn lớn rộng, trứ tác đồ sộ phong phú, có thể thâm nhập
những người làm văn. Tôi luôn coi trọng 4 vị đại gia sử học tiền bối: Lữ Tư Miễn
Thành Chi tiên sinh吕思勉诚之先生, Trần Viên
Viên Am tiên sinh 陈垣援庵先生, Trần Dần
Khác tiên sinh 陈寅恪先生 và Tiền Mục
Tân Tứ tiên sinh 钱穆宾四先生.
Lữ Tư
Miễn không những là chuyên gia về sử học, mà còn đối với kinh học, văn tự học,
văn học đều có những nghiên cứu sâu sắc, có những kiến giải độc đáo. Ông về học
thuật nghiêm túc, tác phong thiết thực, tính tình thành thực chất phác, khiêm tốn
cẩn thận, rất được người đương thời xưng tụng.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 04/5/2016
Nguyên tác Trung văn
LỊCH SỬ ĐÍCH ĐỊNH NGHĨA
历史的定义
Trong quyển
TRUNG QUỐC THÔNG SỬ
中国通史
Tác giả: Lữ Tư Miễn 吕思勉
Vũ Hán xuất bản xã, 2011.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật