CHỮ “CHIÊU” VÀ CHỮ “MỤC” TRONG HÁN NGỮ CỔ
CHIÊU 昭
1- Sáng rõ
Trong Thi kinh – Đại nhã - Ức 詩經 - 大雅 - 抑 có câu:
Hạo thiên khổng chiêu
昊天孔昭
(Trời cao rất sáng suốt)
(Hạo
thiên 昊天: tức thượng thiên; khổng 孔:
rất)
Cũng là động từ. Nghĩa là hiển
thị, làm cho sáng rõ.
Trong Tả truyện – Hoàn Công nhị niên 左傳 - 桓公二年 có câu:
Thị dĩ thanh miếu mao ốc ….. chiêu kì kiệm
dã.
是以清廟茅屋 ….. 昭其幾儉也.
(Cho nên, Thái miếu dùng cỏ mao làm mái ….. để làm sáng
rõ sự tiết kiệm)
2- Thứ tự ở
tông miếu, miếu thuỷ tổ ở chính giữa, bên trái là chiêu 昭, bên phải là mục 穆.
Thiên tử có 7 miếu, miếu thuỷ
tổ ở giữa, 3 chiêu, 3 mục.
Đại phu 3 miếu, 1 chiêu 1 mục
Cha là chiêu thì con là mục;
cha là mục thì con là chiêu.
Trong Tả truyện – Hi Công ngũ niên 左傳 - 僖公五年 có câu:
Thái Bá, Ngu Trọng, Thái Vương chi chiêu
dã.
大伯, 虞仲, 大王之昭也
(Thái Bá, Ngu Trọng, là ở hàng chiêu của Thái Vương)
(Thái
Bá, Ngu Trọng là con của Thái Vương, cho nên nói “Thái Vương chi chiêu dã”)
MỤC 穆
1- Hoà.
Trong Thi kinh – Đại nhã – Chưng dân 詩經- 大雅 - 烝民 có câu:
Mục như thanh phong
穆如清風
(Mát nhẹ như làn gió trong)
Thành
ngữ có “hoà mục” 和穆, “ung mục” 雍穆, “an mục” 安穆
Ở ý
nghĩa này, 穆 (mục) và 睦 (mục) giống nhau.
2- Kính
Trong Thượng thư- Kim đằng 尚書金縢 có câu:
Ngã kì vị vương mục bốc
我其為王穆卜
(Ta vì vương mà cung kính bói một quẻ)
Từ song
âm có “túc mục” 肅穆, “mục mục” 穆穆, biểu thị dáng vẻ
cung kính.
Trong Lễ kí – Khúc lễ 禮記 - 曲禮 có câu:
Thiên tử mục mục
天子穆穆
(Thiên tử dáng vẻ cung kính)
3- Thứ tự ở
tông miếu, đối lập với “chiêu”.
Trong Tả truyện – Hi Công ngũ niên 左傳 - 僖公五年 có câu:
Quắc Trọng, Quắc Thúc, Vương Quý chi mục
dã.
虢仲, 虢叔, 王季之穆也
(Quắc Trọng, Quắc Thúc là ở hàng mục của Vương Quý)
(Vương
Quý là con của Thái Vương, ở hàng Chiêu, con của hàng chiêu là mục)
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 15/02/2016
Nguyên tác Trung văn trong
CỔ ĐẠI HÁN NGỮ
古代漢語
(tập 1)
Chủ biên: Vương Lực 王力
Trung Hoa thư cục, 1998.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật