“CÔNG NHÂN”, “CÔNG CẨU” MÀ LƯU BANG ĐỀ
XUẤT KHI PHONG THƯỞNG CÔNG THẦN ĐẦU ĐỜI HÁN CÓ Ý NGHĨA GÌ?
Hán Cao
Tổ Lưu Bang 刘邦, lúc đầu làm Đình trưởng ở Tứ Thuỷ 泗水, sau cùng với Hạng Vũ 争夺
thiên hạ, tiến vào Hàm Dương 咸阳, cuối cùng kiến lập
triều Hán.
Luận về
võ công và dũng lực, Lưu Bang không hơn Hạng Vũ chút nào. Hạng Vũ từng yêu cầu
đơn độc tỉ thí võ với Lưu Bang, nhưng bị Lưu Bang lấy cớ “ngô đấu trí, bất đấu
lực” 吾斗智, 不斗力 cự tuyệt. Nhìn từ
giác độ tài năng chỉ huy quân sự, Lưu Bang cũng sánh không lại Hạng Vũ. Người
đánh bại quân chủ lực của Tần là Hạng Vũ, trận chiến Cự Lộc 巨鹿 với quyết tâm cao, uy chấn quân địch.
Thế thì
tại sao Lưu Bang cuối cùng lại có thể chiến thắng Hạng Vũ? Nguyên nhân ở chỗ
Lưu Bang giỏi dùng người, còn Hạng Vũ thì bảo thủ cố chấp. Chúng ta đều biết, bất
cứ người nào muốn làm nên sự nghiệp lớn, đều phải cần đến sự phò tá và ủng hộ của
người khác. Lưu Bang về văn có Tiêu Hà 萧何,
về võ có Hàn Tín 韩信, lại có một nhân vật lợi hại bên cạnh là Lữ Hậu 吕后. Ngược lại, Hạng Vũ tuy năng lực xuất chúng, nhưng lại
khó nghe lọt tai những kiến nghị của thuộc hạ. Sau khi á phụ Phạm Tăng 范增 qua đời, ông chỉ dựa vào năng lực của chính mình mà
quần thảo nhau với Lưu Bang.
Lưu
Bang coi trọng văn quan hơn võ tướng, quan niệm dùng người thể hiện trong luận
“công nhân” 功人 và “công cẩu” 功狗.
Theo Sử kí – Tiêu tướng quốc thế gia 史记 - 萧相国世家 có ghi:
Cao Đế
viết: ‘Phù liệp, truy sát thú thố giả cẩu dã, nhi phát tung chỉ thị thú
xứ giả nhân dã. Kim chư quân đồ năng tẩu thú nhĩ, công cẩu dã. Chí như Tiêu Hà,
phát tông chỉ thị, công nhân dã.’
高帝曰: ‘夫猎, 追杀兽兔者狗也, 而发踪指示兽处者人也. 今诸君徒能走兽耳, 功狗也. 至如萧何, 发踪指示, 功人也.’
Lưu Bang lúc đầu định
thiên hạ, khi luận công ban thưởng đã xếp Tiêu Hà lên hàng đầu. Chúng tướng đều
không phục, cho rằng Tiêu Hà sức không trói nổi gà, không hề có chiến công gì.
Lưu Bang mới nói:
Lưu Bang nói rằng: ‘Phàm trong việc săn bắn, kẻ truy sát thú thỏ là
chó, còn kẻ phát hiện tung tích và tìm đến chỗ của thú là con người. Nay võ tướng
các ông chỉ có thể bắt thú, cho nên là “công cẩu”. Còn như Tiêu Hà, là người phát
hiện tung tích và chỉ chỗ, cho nên là “công nhân”.
Có thể thấy, “công cẩu” là chỉ
võ tướng lập được chiến công, còn “công nhân” là chỉ văn quan có công lao. Những
lời này của Lưu Bang đã thể hiện sự tôn trọng đối với văn nhân. Sau này khi Nho
học trở thành chính thống, quan niệm trọng văn khinh võ cũng bắt đầu từ lúc đó.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 13/01/2016
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật