Dịch thuật: Từ Hà Khách làm bạn cùng ráng trời

TỪ HÀ KHÁCH LÀM BẠN CÙNG RÁNG TRỜI

          Từ Hà Khách 徐霞客 là lữ hành gia, địa lí học gia, du kí tản văn gia kiệt xuất của triều Minh Trung Quốc. Ông sinh năm 1586 trong một gia đình nối đời thư hương ở Dương Kì 旸岐 phía nam huyện Giang Âm 江阴 tỉnh Giang Tô 江苏. Tổ tiên của Từ Hà Khách có người từng làm quan lớn, đến thời phụ thân của ông là Từ Hữu Miễn 徐有勉, gia đạo đã suy.

          Từ Hà Khách vốn tên là Từ Hoằng Tổ 徐弘祖, tự Chấn Chi 振之, gia đình đặt cho ông tên này hi vọng ông có thể chấn hưng lại gia nghiệp, hoằng dương tổ đức.

          Từ Hà Khách từ nhỏ đã thông minh, thích đọc loại sách về lịch sử, địa lí, thám hiểm, đồng thời lập chí “thám hiểm danh sơn đại xuyên”, đi khắp những nơi nổi tiếng của tổ quốc.

          Mẫu thân của Từ Hà Khách là người tính cách rộng rãi, có tầm nhìn sâu xa, bà ủng hộ con viễn du thám hiểm, đồng thời đặc biệt may cho con chiếc “viễn du quan” 远游冠 để đội. Được sự cổ vũ và ủng hộ của mẫu thân, từ năm 22 tuổi, Từ Hà Khách đã bắt đầu thám hiểm khảo sát, mãi đến năm 56 tuổi thì qua đời. Trong hơn 30 năm, Từ Hà Khách đã đi khắp danh sơn đại xuyên của các vùng Hoa đông, Hoa bắc, duyên hải đông nam cùng cao nguyên Vân Quý, đồng thời lưu lại cho người đời sau bộ Từ Hà Khách du kí 徐霞客游记 ghi chép rõ ràng, văn tự ưu mĩ, không chỉ thuật lại cảnh quan tráng lệ của danh sơn đại xuyên, mà còn tiến hành khảo sát khoa học địa chất địa mạo, là bộ du kí có giá trị khoa học, người đời sau khen là “kì thư”.

          Từ Hà Khách xuất du, chủ yếu dựa vào việc băng rừng vượt suối của mình. Trong cuộc lữ hành, ông leo lên núi cao, vượt qua sông lớn, thám hiểm hang động, xông vào cuồng phong bão táp, nếm hết hiểm trở gian nan. Ông 2 lần gặp phải đạo tặc, 3 lần bị hết lương thực, nhiều lần rơi xuống nước, sự tình hiểm trở nối nhau phát sinh. Vị hoà thượng Tĩnh Văn 静闻 xuất du cùng với ông nhân vì lao khổ sinh bệnh và qua đời, nô bộc theo ông cũng vì sợ gian nan mà bỏ trốn. Nhưng Từ Hà Khách vẫn kiên trì không lùi bước. Một người bạn của ông từng nói với ông rằng:

          Như ông, trước khi mặt trời mọc, khoác ráng trời mà đi; sau khi mặt trời lặn, mang ráng trời mà về.  Khách vân du như thế, người theo ông, ai mà không mệt đến nỗi sợ phải bỏ chạy.

          Sau khi nghe qua, Từ Hà Khách thấy khuyến cáo của bạn dường như hợp lí, nhưng ông vẫn cảm thấy con người nếu không có tinh thần thì không làm nên việc lớn. Người bạn nói ông khoác ráng trời mà đi, mang ráng trời mà về, khách vân du làm bạn cùng ráng trời đúng là tinh thần cần phải có, và cũng phù hợp với tình cảnh của mình. Vì thế, ông đã dùng “hà khách” 霞客 để làm biệt hiệu cho mình, biểu thị quyết tâm không sợ gian lao nguy hiểm.

          Từ Hà Khách đã dựa vào tinh thần đó, hoàn thành cuộc lữ hành thám hiểm vĩ đại cho đến lúc bị bệnh và qua đời. Trong thời khắc cuối cùng của cuộc đời, ông còn bảo người nhà đem những tiêu bản nham thạch mà ông mang về bày ra bên giường bệnh tiến hành nghiên cứu tỉ mỉ. Tinh thần đó khiến người ta kính phục. 

                                                        Huỳnh Chương Hưng

                                                       Quy Nhơn 16/10/2015

Nguyên tác Trung văn

TỪ HÀ KHÁCH DỮ HÀ VI BẠN

徐霞客与霞为伴

Trong quyển

TRUNG QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ

中国人名的故事

Tác giả:  Trương Tráng Niên  张壮年

               Trương Dĩnh Chấn  张颖震

Sơn Đông hoạ báo xuất bản xã, tháng 9-2005