Dịch thuật: Tự tương tranh thực cửu đầu giai thương

自相争食九头 ⁽¹⁾ 皆伤

    孽摇之虚 ⁽²⁾ 有鸟焉, 一身而九头, 得食则八头皆争, 呀然而相衔; 洒血飞毛, 食不得入咽, 而九头皆伤. 海凫 ⁽³⁾ 观而笑之曰: “而 ⁽⁴⁾ 胡不思九口之食同归于一腹乎, 而奚其争也?”

                                     (郁離子 - 远利)

TỰ TƯƠNG TRANH THỰC, CỬU ĐẦU ⁽¹⁾ GIAI THƯƠNG

          Nghiệt Dao chi khư ⁽²⁾ hữu điểu yên, nhất thân nhi cửu đầu, đắc thực tắc bát đầu giai tranh, nha nhiên nhi tương hàm; sái huyết phi mao, thực bất đắc nhập yết, nhi cửu đầu giai thương. Hải phù ⁽³⁾ quan nhi tiếu chi viết: “Nhi ⁽⁴⁾ hồ bất tư cửu khẩu chi thực đồng quy vu nhất  phúc hồ, nhi hề kì tranh dã?”

                                                                           (Úc Li Tử - Viễn lợi)

TỰ TRANH CÁI ĂN, CHÍN ĐẦU ĐỀU BỊ THƯƠNG

          Nơi gò Nghiệt Dao có một loài chim lạ, một thân nhưng lại có 9 đầu. Khi một đầu có được cái ăn thì 8 đầu còn lại giành nhau, kêu vang tranh ngậm, dù máu rỏ lông rụng cũng không thể nuốt được, mà cả 9 đầu đều bị thương. Con chim biển trông thấy liền cười và nói rằng: “Sao mầy không suy nghĩ thử, 9 cái miệng, miệng nào nuốt thức ăn chẳng phải là đều vào trong một bụng sao? Sao lại đi tranh nhau như thế?”

Chú giải

1- Cửu đầu 九头: tức chim 9 đầu, loài quái điểu bất tường trong truyền thuyết thần thoại.

2- Nghiệt dao chi khư孽摇之虚: tức gò Nghiệt Dao, địa danh hư cấu của tác giả. Khư 虚: núi đất

3- Hải phù 海凫: phù 凫, phiếm chỉ loài dã điểu, ở đây chỉ loài chim biển.

4- Nhi 而: thông với chữ 尔 (nhĩ)

CHÚ CỦA NGƯỜI DỊCH

ÚC LI TỬ 郁離子: là tác phẩm của Lưu Cơ 刘基 đời Minh, gồm 18 thiên (chương), với 195 tắc, đa phần là ngụ ngôn (181 tắc). Nhìn từ nội dung, trong Úc Li Tử không ít ngụ ngôn ẩn dụ về tình hình chính trị và xã hội cuối đời Nguyên, nói lên những điều không tốt của thế sự lúc bấy giờ, phúng thích nhà cầm quyền xa lánh người hiền tin dùng bọn gian nịnh, bổ dụng bà con thân thích. Còn có không ít những tắc ngụ ngôn nhắm vào sự lạc hậu ngu muội tương đối điển hình, phẩm hạnh thấp kém và hiện tượng nhân luân không hợp của xã hội cuối đời Nguyên. Đồng thời với việc châm biếm khuyên răn, tác phẩm còn vạch rõ thái độ nhân sinh chính xác, cho người đọc sự gợi mở và giáo dục sâu sắc. Có tắc báo cho người đời không nên mất cảnh giác với kẻ địch, có tắc cảnh báo không nên mê tín, cũng có tắc khuyên răn chớ tự cao tự đại, xử lí chính vụ phải nắm được mấu chốt của vấn đề. Toàn sách đề tài phong phú, ngôn ngữ sắc bén, ngụ ý sâu xa. So với những trứ thuật khác của Lưu Cơ, Úc Li Tử càng phản ánh nhiều triết học quan, chính trị quan, kinh tế quan, đạo đức quan, nhân tài quan của ông cùng với thành tựu văn học. Nó cũng phản ánh chủ trương an bang định quốc của ông.

          Tắc này ở thiên Viễn lợi 远利

LƯU CƠ 刘基 (1311 – 1375): tự Bá Ôn 伯温, người làng Nam Điền 南田 huyện Thanh Điền 青田 (nay là huyện Văn Thành 文成tỉnh Triết Giang 浙江). Ông là nhà mưu lược quân sự, nhà chính trị và là nhà thơ cuối đời Nguyên đầu đời Minh, thông kinh sử, hiểu thiên văn, tinh binh pháp. Lưu Cơ phò tá Chu Nguyên Chương 朱元璋 hoàn thành nghiệp đế, khai sáng triều Minh, đồng thời ra sức gìn giữ sự ổn định quốc gian nhân đó mà nổi danh khắp thiên hạ. Lưu Cơ được người đời sau xem như Chư Cát lượng 诸葛亮.

          Khi mất ông có tên thuỵ là Văn Thành 文成

          Nguồn http://www.baike.com/wiki

                                                                        Huỳnh Chương Hưng

                                                                        Quy Nhơn 24/9/2015

Nguồn

ÚC LI TỬ

郁离子

Tác giả: Lưu Cơ 刘基

Dịch chú: Mộc Tử 木子

Thượng Hải – Học Lâm xuất bản xã, 2002.