偷不为礼
钟毓兄弟小时, 值父昼寝, 因共偷服药酒. 其父时觉, 且托寐以观之. 毓拜而后饮, 会饮而不拜. 既而问毓何以拜, 毓曰: “酒以成礼, 不敢不拜.”又问会何以不拜, 会曰: “偷本非礼, 所以不拜.”
(世说新语 - 言语)
THÂU
BẤT VI LỄ
Chung Dục huynh đệ tiểu thời, trị phụ trú
tẩm, nhân cộng thâu phục dược tửu. Kì phụ thời giáo, thả thác mị dĩ quan chi. Dục
bái nhi hậu ẩm, Hội ẩm nhi bất bái. Kí nhi vấn Dục hà dĩ bái, Dục viết: “Tửu dĩ
thành lễ, bất cảm bất bái.” Hựu vấn Hội hà dĩ bất bái, Hội viết: “Thâu bản phi
lễ, sở dĩ bất bái.”
(Thế thuyết tân ngữ - Ngôn ngữ)
LẤY TRỘM KHÔNG PHẢI LÀ LỄ
Anh em
Chung Dục lúc còn nhỏ, có lần ban ngày gặp cha đang ngủ, thế là cả hai cùng đi
lấy trộm rượu thuốc để uống. Lúc bấy giờ cha vừa thức dậy, nhưng vờ ngủ để xem
chúng làm gì. Chung Dục bái qua rồi mới uống, Chung Hội uống mà không bái. Qua
một lúc sau, người cha dậy, mới hỏi Chung Dục vì sao bái, Chung Dục đáp rằng:
“Rượu dùng để hoàn thành nghi lễ, con không dám không bái.” Lại hỏi Chung Hội
vì sao không bái, Chung Hội đáp rằng: “Lấy trộm vốn không đúng với lễ, cho nên
con không bái.”
Chú của người
dịch
Thế thuyết tân ngữ 世说新语 : bộ bút kí tiểu thuyết thuật lại những huyền học ngôn đàm dật sự của
sĩ đại phu thời Nguỵ Tấn. Trong đó có thể nhìn thấy ngôn đàm về huyền học thời
Nguỵ Tấn đã trở thành phong thượng, mà huyền học chính là lấy tư tưởng Lão
Trang làm gốc. Tư tưởng của Đạo gia đối với phương thức tư duy và trạng thái
sinh hoạt của sĩ đại phu thời Nguỵ Tấn, thậm chí phong khí của cả xã hội đều sản
sinh ảnh hưởng quan trọng. Tác phẩm này do Lâm Xuyên Vương Lưu Nghĩa Khánh 临川王刘义庆, thuộc dòng dõi tông thất nhà Lưu Tống thời Nam Bắc
triều đã tập hợp một số văn nhân biên soạn, Lưu Tuấn 刘峻
đời Lương viết lời chú. Toàn sách nguyên có 8 quyển, bản chú của Lưu Tuấn phân
làm 10 quyển. Các bản hiện nay đều là 3 quyển phân làm 36 môn như: đức hạnh,
ngôn ngữ, chính sự, văn học, phương chính, nhã lượng v.v… Toàn sách tổng cộng
hơn 1000 tắc, kí thuật những dật văn dật sự của danh sĩ quý tộc từ cuối đời Hán
đến thời Lưu Tống, chủ yếu là những câu chuyện có liên quan đến việc bình luận,
thanh đàm huyền ngôn và ứng đối cơ trí của các nhân vật.
Lưu Nghĩa Khánh 刘义庆 (năm 403 – khoảng
năm 444): người Bành Thành 彭城 (nay là Từ Châu 徐州 Giang Tô 江苏), văn học gia thời Nam
Lưu Nghĩa Khánh mất năm Nguyên
Gia 元嘉 thứ 21 ở Kiến Khang 建康
(nay là Nam Kinh)
Lưu
Nghĩa Khánh từ nhỏ đã tài hoa xuất chúng, yêu thích văn học. Ngoài Thế thuyết tân ngữ 世说新语 ra, ông còn
có tiểu thuyết chí quái U minh lục 幽明录.
Tắc Thâu bất vi lễ thuộc môn Ngôn ngữ 言语
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/9/2015
Nguồn
THẾ THUYẾT TÂN NGỮ
世说新语
Tác giả: Lưu Nghĩa Khánh 刘义庆
Thiểm Tây lữ du xuất bản xã, 2002.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật