BÍ ẨN VỀ KHỞI NGUỒN CỦA RƯỢU
Nếu như
có ai đó hỏi, trên thế giới này thứ gì duy nhất có thể làm cho con người mừng
giận buồn vui, đáp án nhất định sẽ là “rượu”. Đúng vậy, từ xưa đến nay bao
nhiêu tác phẩm bất hủ của văn nhân mặc khách lưu truyền với đời mà không làm bạn
với hương thơm của rượu.
Hoa gian nhất hồ tửu
Độc chước vô tương thân
花间一壶酒
独酌无相亲
Bày một bình rượu ngon giữa khóm hoa
Tự mình rót uống không ai thân thích
Duy nguyện đối tửu đương ca thời
Nguyệt quang thường chiếu kim tôn lí
惟愿对酒当歌时
月光常照金樽里
Chỉ mong khi bưng chén rượu hát vang
Ánh trăng luôn
chiếu rọi vào chén vàng
Câu thơ
đã phác hoạ một thi tiên với phong thái phiêu nhiên. Xem ra rượu đã gắn kết với
người từ xa xưa. Nhưng những người yêu thích rượu có lẽ không biết nguồn gốc của
nó có từ lúc nào. Khởi nguồn của rượu là một vấn đề lí thú nhưng phức tạp, thời
cổ đã có nhiều thuyết khác nhau.
1- Nghi
Địch 仪狄 làm ra rượu. Thuyết này được thấy rất sớm từ những
ghi chép trong Lã Thị Xuân Thu – Vật cung
吕氏春秋 - 勿躬 và trong Thế bản
世本, nói rằng rượu là do một người tên là Nghi Địch thời Hạ Vũ chế tạo.
2- Bắt
nguồn từ Hoàng Đế 黄帝. Trong y thư cổ đại Tố vấn – Thang dịch lao lễ luận 素问 - 汤液醪醴论có đoạn đối
thoại về việc chế tạo rượu giữa Hoàng Đế黄帝
và Kì Bá 岐伯. Trong Bản thảo
diễn nghĩa 本草衍义 cũng cho rằng:
Tửu tự Hoàng Đế thuỷ, phi Nghi Địch dã
酒自黄帝始, 非仪狄也
(Rượu bắt đầu từ Hoàng Đế, không phải Nghi Địch)
3- Đỗ
Khang 杜康 hoặc Thiếu Khang 少康
làm ra rượu. Đây là thuyết tương đối nổi tiếng trong số những truyền thuyết làm
ra rượu.
Hà dĩ giải ưu, duy hữu Đỗ Khang
何以解忧, 惟有杜康
(Lấy gì để giải buồn, chỉ có Đỗ Khang)
Đây là
câu thơ nổi tiếng của Tào Tháo 曹操 dường như không ai
không biết. Nhưng Đỗ Khang hoặc Thiếu Khang thuộc về triều đại nào, sử liệu
không hề ghi chép.
4- Lên
men tự nhiên mà thành. Giang Sung 江铳, văn học gia thời
Tây Tấn từng viết qua thiên Tửu cáo 酒诰, cho rằng rượu
không phải do Hoàng Đế, hoặc Nghi Địch, hoặc Đỗ Khang phát minh, mà là người ta
vô ý đem cơm thừa đã nấu chín bỏ trong rừng cây ngoài đồng, “lâu ngày có vị, chứa
mùi thơm”, thông qua cách lên men tự nhiên mà thành. Từ lí luận này, chất cồn
có trong rượu là do chất đường (chất đường của nho, của mạch nha…) trải qua sự
lên men mới sản sinh. Tinh bột có trong các loại thực vật kinh qua một số vi
sinh vật nào đó tồn tại trong tự nhiên mà đường hoá, loại ngũ cốc khi nảy mầm tự
thân cũng sản sinh chất men đường hoá, lương thực sau khi đường hoá gặp phải
con men có thể hoá thành rượu. Nhân đó các loại ngũ cốc lên men tự nhiên thành
rượu là điều bình thường dễ thấy.
5- Bắt
đầu cùng thời với nông nghiệp. Lưu An 刘安 thời Tây Hán trong Hoài Nam
Thuỷ vu lỗi tỉ (1)
始于耒耜
(Bắt đầu từ chỗ cái cày cái bừa)
Con người
tích cất lương thực, do vì thiết bị đơn sơ gặp phải ẩm thấp mà lên men dẫn đến
đường hoá và sản sinh chất cồn, đây chính là loại rượu thiên nhiên như đã nói ở
trên. Khi con người có ý thức cho lương thực lên men để thu hoạch rượu, kĩ thuật
ủ rượu đã bắt đầu xuất hiện. Nói như thế, khởi nguồn của rượu có thể là ở vào
cuối thời đại đồ đá mới. Nhân những tư liệu khảo cổ khai quật được chứng minh,
cách đây 7, 8 ngàn năm tại lưu vực Hoàng Hà, Trường Giang đã có nền nông nghiệp
nguyên thuỷ với một trình độ nhất định, trong một số những di chỉ thuộc tảo kì
và trung kì thời đại đồ đá mới, đã phát hiện một số lượng lớn công cụ nông nghiệp
nguyên thuỷ. Nông nghiệp đã sản sinh, kĩ thuật ủ rượu liên quan với nó cũng
theo đó mà xuất hiện. Về điểm này, còn có thể tìm được chứng cứ từ những khai
quật khảo cổ: tại di chỉ văn hoá Long Sơn 龙山
đào được một số lượng lớn tửu khí bằng đất nung như: tôn 樽, hồ 壶, giả 斝, hoà 盉, bôi 杯, điều này nói rõ việc làm rượu đã tương đối phổ biến
vào lúc đó.
Rượu
tuy làm bạn với con người đã mấy nghìn năm, nhưng khởi nguồn của nó đến nay vẫn
là một bí ẩn, có lẽ đó cũng chính là ma lực mà rượu có được.
Chú của người
dịch
1- Nguyên câu này như sau:
Thanh áng chi mĩ, thuỷ vu lỗi tỉ; phủ phất
chi mĩ, tại vu trữ trục.
清醠之美, 始于耒耔; 黼黻之美, 在于杼轴.
(Cái ngon của rượu, bắt đầu từ
chỗ cái cày cái bừa; cái đẹp của phủ phất, ở chỗ cái thoi cái cửi)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 25/9/2015
Nguyên tác Trung văn
TỬU ĐÍCH KHỞI NGUYÊN CHI MÊ
酒的起源之谜
Trong quyển
TRUNG QUỐC VỊ GIẢI CHI MÊ
中国未解之谜
Chủ biên: Tôn Thiệu Vũ 孙绍武
Hô Hoà Hạo Đặc: Viễn phương xuất bản xã, 2009.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật