TAM
NIÊN CHI NGẢI
三年之艾
CỎ NGẢI BA NĂM
Giải
thích: nguyện
làm cỏ ngải 3 năm. Ví phàm mọi việc phải
chuẩn bị từ sớm.
Xuất xứ: Chiến quốc . Mạnh Kha 孟轲: Mạnh tử - Li lâu thượng 孟子
- 离娄上
Thời
Chiến Quốc, các chư hầu lớn tranh bá thiên hạ, công phạt kiêm tính lẫn nhau,
chinh chiến liên miên không dứt, xã hội động loạn, bách tích gặp nạn. Đối với
hiện thực xã hội như thế, Mạnh Tử đề xuất chủ trương “hành nhân chính” 行仁政 và “phú dân” 富民.
Học
trò thỉnh giáo Mạnh Tử rằng:
Thưa thầy, ông Kiệt nhà Hạ, ông Trụ nhà
Thương tại sao mất thiên hạ?
Mạnh
Tử đáp rằng:
Bởi hai ông ấy đều thi hành chính sách bạo
ngược, đối ngoại thì cất binh chinh phạt, đối nội thì trấn áp, chỉ biết tham
lam hưởng lạc, không nghĩ đến việc sống chết của bách tính, do đó đã mất đi sự ủng
hộ của bách tính. Bách tính đều phản đối, đương nhiên hai ông ấy phải thất bại.
Học
trò lại hỏi:
Thế thì, nếu một vị quân chủ thực hành nhân
chính, thuận theo ý nguyện của dân để cai trị đất nước, thì có thể có được
thiên hạ không?
Mạnh
Tử đáp rằng:
Đúng là như vậy. Ông Thang nhà Thương, Vũ
Vương nhà Chu sở dĩ có được thiên hạ là do bởi hai vị ấy đều thi hành nhân
chính, thuận với lòng dân. Hiện nay cũng như thế, nếu trong số chư hầu có ai thực
hành nhân chính “phú dân, nhân dân, giáo dân’, thì chẳng mấy chốc có được thiên
hạ. Nhưng nay lại không có ai làm như thế! Điều này giống như bị bệnh cầu thuốc,
một người sinh bệnh đã 7 năm, chỉ có dùng cỏ ngải mọc đã 3 năm để chữa trị thì
mới khỏi. Cỏ ngải càng để lâu càng khô, hiệu quả chữa trị càng tốt. Bình thường
nêu không để ý cất giữ chúng, đợi đến lúc có bệnh mới đi tìm, thế thì không được.
Nhân đức cũng
giống như thế, nếu vị quân chủ bình thường không lưu tâm bồi dưỡng nhân đức của
mình, một khi xã hội phát sinh mâu thuẫn gay gắt, e rằng sẽ gặp phải tai hoạ bị
tiêu diệt.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 30/7/2015
Nguyên tác Trung văn
TAM NIÊN CHI NGẢI
三年之艾
Trong quyển
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ
CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại
văn nghệ xuất bản xã, 2004.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật