CAO DƯƠNG TỬU ĐỒ
Lưu
Bang 刘邦 sinh vào năm 256 trước công nguyên, so với Tần Thuỷ
Hoàng 秦始皇 sinh năm 259 trước công nguyên nhỏ hơn 3 tuổi. Hơn nữa
đời của ông ở vào lúc quá độ thời Chiến Quốc, nhân cách và tư tưởng của ông do
tinh thần thời đại cùng nhân tình phong thổ lúc bấy giờ định hình nên. Phong
khí du hiệp cuối thời Chiến Quốc có ảnh hưởng sâu sắc đối với Lưu Bang. Xuân
Thân Quân 春申君 nước Sở, Bình Nguyên Quân 平原君
nước Triệu, Mạnh Thường Quân 孟尝君 nước Tề, Tín Lăng
Quân 信陵君 nước
Nguỵ là “tứ đại công tử” danh vang hải nội, cũng là những nhân vật mà Lưu Bang
ngưỡng mộ. Nhưng địa vị xã hội của Lưu Bang theo không kịp đẳng cấp đại hiệp quốc
gia, ông nhiều lắm chỉ là hương hiệp. Du hiệp trọng nghĩa chuộng võ, khảng khái
hào sảng, rất coi thường những người đọc sách. Điều này có lẽ là cơ sở cho tính
cách coi thường Nho sinh của Lưu Bang. Và Lưu Bang có cái nhìn khác về Nho sinh
là bắt đầu từ Cao Dương tửu đồ 高阳酒徒.
Cao
Dương tửu đồ Lịch Dị Cơ 郦食其 (1) người
làng Cao Dương 高阳 Trần Lưu 陈留 (nay là huyện Kỉ 杞 Hà Nam
Ta nghe nói Bái Công là người ngạo mạn, xem
thường người khác, nhưng có mưu đồ to lớn. Đây là nhân vật mà ta bằng lòng đi
theo. Ngươi đi nói với ông ta, đồng hương của ngươi là Lịch Sinh, đã hơn 60 tuổi,
thân cao 8 xích, mọi người đều gọi là “cuồng sinh”, ông ấy cho rằng ông ấy
không phải là cuồng sinh.
Kị sĩ
nói rằng:
Bái Công không thích Nho sinh, mỗi khi Nho
sinh bái kiến, ngang nhiên lấy mũ của người ta xuống rồi tiểu vào đó. Khi nói
chuyện cùng Nho sinh thường lớn tiếng la mắng. Ông không thể lấy thân phận Nho
sinh để yết kiến.
Cao
Dương tửu đồ người tuy sa sút nhưng tính cách cuồng ngạo, đi đến quân môn cầu
kiến. Bái Công nghe nói người này hình trạng giống đại Nho liền sai sứ giả ra
nói rằng:
Bái Công cung kính cảm tạ tiên sinh, nhân
đang suy nghĩ thiên hạ đại sự nên không có thời gian tiếp kiến Nho sĩ.
Lịch
Sinh nổi giận trợn mắt, tay chạm kiếm, hét với sứ giả:
Nhà ngươi mau vào báo với Bái Công, ta là
Cao Dương tửu đồ, không phải Nho sinh.
Bái
Công truyền lệnh mời vào, Lịch Sinh ngang nhiên tiến bước. Lúc bấy giờ Bái Công
đang tựa sàng, hai cô gái xinh đẹp đang rửa chân cho ông ta. Lịch Sinh chắp tay
nhưng không bái, nói rằng:
Túc hạ muốn giúp triều Tần công phạt chư hầu,
hay là muốn thống lĩnh chư hầu lật đổ triều Tần?
Bái
Công mắng rằng:
Nhãi Nho, thiên hạ trường kì ở dưới sự thống
trị bạo ngược của triều Tần, cho nên chư hầu cùng nhau công kích triều Tần, nhà
ngươi sao dám nói giúp Tần công phạt chư hầu?
Lịch
Sinh nói rằng:
Nếu ngài nhất định muốn tụ họp nghĩa binh
tru phạt triều Tần vô đạo thì không nên hội kiến bậc trưởng thượng một cách
kiêu ngạo.
Bái
Công lập tức ngừng rửa chân, đứng dậy sửa sang quần áo, mời Lịch Sinh ngồi xuống,
hướng đến ông ta tạ tội, đồng thời hỏi về kế sách diệt Tần. Lịch Sinh giảng về
lịch sử, phân tích hình thế, dâng kế công thủ Trần Lưu.
Công thủ
Trần Lưu là bước ngoặt đầu tiên trong sự nghiệp phản Tần của Lưu Bang. Đương thời,
Lưu Bang không biết hướng về đâu, nước cờ không định, quân chỉ mấy trăm, lương
thảo không nhiều. Lịch Dị Cơ đã chỉ ra cho Lưu Bang phương hướng đánh Trần Lưu, đặt nền móng cho
tập đoàn quân sự Lưu Bang; mở rộng đội ngũ nghĩa quân, từ mấy trăm người lúc khởi
binh lên đến cả vạn người, đồng thời có đủ lương thảo trong 3 tháng, khiến hậu
cần không phải lo, từ đó có được lực lượng tiến quân. Đó là do công của Cao
Dương tửu đồ.
Lưu
Bang cảm kích vị Nho sinh này, phong làm Quảng Dã Quân 广野君.
Vị Nho sinh tự xưng là tửu đồ được Lưu Bang trọng dụng, trở thành mưu sĩ trọng
yếu lúc Lưu Bang khai sáng nghiệp đế. Về sau Lịch Sinh vì Lưu Bang đi du thuyết
bốn phương, liên hợp chư hầu, công lao to lớn.
Năm 204
trước công nguyên, Sở Hán đánh nhau, Lịch Sinh bàn về đại thế trong thiên hạ,
hướng đến Lưu Bang dâng kế sách, nói rằng:
Hai vị anh hùng không thể cùng đứng chung, Sở
Hán giằng co đã lâu mà chưa quyết được, bách tính hỗn loạn, hải nội dao động,
nông phu phải bỏ cày, phụ nữ phải bỏ dệt, thiên hạ chưa định về đâu. Xin túc hạ
mau tiến binh, thu lấy Huỳnh Dương 荥阳, chiếm thóc
của Ngao Thương 敖仓, chẹn cái hiểm
của Thành Cao 成皋, chặn đường
đến Thái Hàng 大行, chiếm ải Phỉ
Hồ 蜚狐, giữ bến Bạch Mã 白马, chư hầu thấy được thế mạnh của địa hình, thì thiên hạ
sẽ biết chỗ về.
Đồng thời
Lịch Sinh bằng lòng đi thuyết phục Tề Vương Điền Quảng 田广
lúc bấy giờ, binh nhiều tướng đông đang cát cứ một phương. Kế sách của Lịch
Sinh trở thành tư tưởng chiến lược để Lưu Bang đoạt lấy thiên hạ.
Lịch
Sinh đến đất Tề, hướng đến Tề Vương nói rõ lợi hại. Tề Vương vui vẻ đồng ý, bãi
binh giữ chiến lược, hàng ngày cùng với Lịch Dị Cơ uống rượu đàm luận.
Hàn Tín
韩信 nghe tin Lịch Dị Cơ thuyết phục lấy được hơn 70 thành
của nước Tề, sợ công cao hơn mình, bèn đang đêm dẫn quân tập kích quân Tề. Điền
Quảng cho rằng Lịch Dị Cơ đã lừa mình, lửa giận phừng phừng, nói rằng:
Ông có thể bảo quân Hán ngừng tấn công, ta
không so tính gì, bằng không ta sẽ nấu chín ông.
Lịch
Sinh đáp rằng:
Cử binh đại sự, không nên để ý việc nhỏ. Nếu
gặp đức hạnh lớn, tôi không chối từ, ngài bất tất phải nhiều lời.
Lịch
Sinh khảng khái đi đến chỗ chết. Khi Lưu Bang xưng đế bình định liệt Hầu công
thần, đã phong con của Lịch Dị Cơ là Lịch Giới 郦疥
làm Cao Lương Hầu 高梁侯 để tỏ ý không quên công lao.
Lịch Dị
Cơ với thân phận lão Nho sinh, được Cao Tổ xem là thượng khách, vạch kế sách
mưu tính thiên hạ, ở một trình độ nhất định đã thay đổi quan niệm coi thường
Nho sinh của Lưu Bang, nêu khí thế anh hùng cho Nho sĩ. Đời sau dùng “Cao Dương
tửu đồ” để chỉ hạng người ham rượu, cuồng phóng không chịu câu thúc.
Chú của người
dịch
1- Về tên gọi Lịch
Dị Cơ 酈食其
Trong Khang Hi tự điển 康熙字典, mục chữ 酈 có ghi tên của nhân vật này và chú âm đọc của 3 chữ 酈食其là 歷異基 (lịch dị cơ) (trang 1266).
Trong
nguyên tác có chú bính âm của 2 chữ 食其 là yi ji (chữ yi thanh 4, chữ ji thanh 1)
Như vậy
tên của nhân vật là Lịch Dị Cơ.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/7/2015
Nguyên tác Trung văn
CAO DƯƠNG TỬU ĐỒ
高阳酒徒
Trong quyển
HÁN PHÚ ĐÍCH LỊCH SỬ
汉赋的历史
Tác giả: Trương Ân Phú 张恩富
Trùng Khánh xuất bản xã, 2006.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật