HOA TIỀN
“Hoa tiền”
花钱, cũng gọi là “yếm thắng tiền” 厌胜钱, “áp thắng tiền” 压胜钱,
“áp thắng tiền” 押胜钱, nhân vì trên đồng tiền đa phần đều có đồ án hoa văn,
cho nên dân gian tục xưng là “hoa tiền”. Hoa tiền xuất hiện có lẽ không muộn
hơn thời Tây Hán, quan phương và dân gian các đời đều có đúc loại tiền này.
Sách
nghiên cứu về tiền cổ có:
- Tuyền chí 泉志 của Hồng Tuân 洪遵
đời Tống
- Cổ tuyền uyển 古泉苑 của Lưu Hỉ Hải
刘喜海 đời Thanh
- Chính tục cổ tuyền hối 正续古泉汇 của Lí Tá Hiền
李佐贤 và Bảo Khang 鲍康
đời Thanh
- Tiền phổ 钱谱 do phủ quan đời Càn Long 乾隆 chủ trì biên soạn.
Nghĩa gốc
của “yếm thắng tiền” chỉ vật mê tín được chế tạo đặc biệt nhằm mục đích cầu đảo
quỷ thần, trừ tai, giáng phúc. Phàm không phải tiền tệ dùng để lưu thông như loại
tịch tà 辟邪, tị binh 避兵, khai lô 开炉, trấn khố 镇库, cát ngữ 吉语, chúc thọ 祝寿, sinh tiếu 生肖, bát quái 八卦, xuân tiền 春钱, kì tiền 棋钱, đã mã 打马, tát trướng 撒帐, lũ hoa 缕花, thưởng tứ 赏赐, bằng tín 凭信, bát tiên 八仙, tuyển tiên 选仙, miếu vũ 庙宇, cung dưỡng 供养, thượng lương 上梁,
minh tiền 冥钱 … đều phiếm chỉ “yếm thắng tiền”. Chất liệu đa dạng, hình dáng khác lạ, lớn nhỏ
khác nhau và công dụng cũng không giống nhau. Tuy không được dùng trong lưu
thông tiền tệ, nhưng nhân vì hình dạng của tiền mà được các nhà sưu tập tiền cổ
coi trọng.
“Bát
tiên tiền” 八仙钱 là loại tiền được đúc hình 8 vị thần tiên cùng pháp khí của họ trong Đạo giáo, tức: Thiết Quải Lí 铁拐李, Hán Chung Li 汉钟离,
Trương Quả Lão 张果老, Hà Tiên Cô 何仙姑, Lam Thái Hoà 蓝采和, Lữ Động Tân 吕洞宾,
Hàn Tương Tử 韩湘子và Tào Quốc Cữu 曹国舅,
đa phần là vật thời Minh Thanh. Đồ án bát tiên trong hoa tiền chiếm một tỉ lệ
tương đối lớn, là tư liệu vật thực dùng để nghiên cứu tín ngưỡng tôn giáo dân
gian và văn hoá Đạo giáo.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 18/6/2015
Nguồn
TRUNG QUỐC LỊCH ĐẠI BÁT TIÊN TẠO HÌNH NGHỆ THUẬT
中国历代八仙造型艺术
Biên soạn: Trịnh Quân 郑军,
Lưu Đông Vân 刘冬云
Nhân dân mĩ thuật xuất bản xã, 2007.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật