NƯỚC TẦN QUẬT KHỞI
Năm 770
trước công nguyên, con của Tần Trang Công 秦庄公
là Tần Tương Công 秦襄公 nhân vì có công hộ tống Chu Bình Vương 周平王 dời đô về Lạc Ấp 洛邑 ở phía đông, được
Bình Vương phong làm chư hầu, đồng thời ban tặng vùng đất phía tây Kì Sơn 岐山 (nay là đông bắc huyện Kì Sơn 岐山, tỉnh Thiểm Tây 陕西),
nước Tần nhanh chóng quật khởi.
Tần 秦là một chi trong bộ tộc tính Doanh 嬴 thời cổ, tế tự Thiếu Hạo 少昊,
Truyền thuyết kể rằng, Đại Nghiệp 大业 tổ tiên tính Doanh
do bà Nữ Tu 女脩 nuốt trứng huyền điểu mà sinh ra, con Đại Nghiệp là Đại
Phí 大费 từng giúp ông Vũ 禹
trị thuỷ. Cuối đời Thương, trong tính Doanh có một chi là Trung Duật 中潏 cư trú tại vùng đất Tây Nhung 西戎, con là Phi Liêm 蜚廉,
Tôn Ác Lai 孙恶来 đều phò tá vua Trụ. Giữa thời Tây Chu, con cháu đời
sau của Trung Duật 中潏 là Đại Lạc 大骆 cư trú tại Tây Khuyển
Khâu 西犬丘 (nay là phía đông bắc huyện Lễ 礼, phía tây nam huyện Thiên thuỷ 天水 tỉnh Cam Túc 甘肃)
sinh được hai người con là Thành 成 và Phi Tử 非子. Thành là con đích kế thừa Đại Lạc, cư trú tại Tây
Khuyển Khâu. Phi Tử có công nuôi ngựa cho Chu Hiếu Vương 周孝王 được Hiếu Vương phong ở đất Tần 秦 nơi hợp nhau giữa sông Thiên 汧
và sông Vị 渭) (có thuyết cho là vùng Thanh Thuỷ 清水 Cam Túc 甘肃, một thuyết khác
cho là trong khu vực huyện Bảo Kê 宝鸡 Thiểm Tây陕西), từ đó chi của Phi Tử lấy Tần 秦
làm họ. Thời Chu Lệ Vương 周厉王, Tây Nhung đánh diệt
tộc Đại Lạc ở Tây Khuyển Khâu. Chu Tuyên Vương 周宣王
lên ngôi, sai tằng tôn của Phi Tử là Tần Trọng 秦仲
làm Đại phu thảo phạt Tây Nhung, kết quả Tần Trọng bị chết. Con Tần Trọng là Tần
Trang Công về sau đánh Tây Nhung, thu phục Tây Khuyển Khâu sau định cư ở đó,
đây là sự khởi đầu của nước Tần.
Giai đoạn
đầu thời Xuân Thu, sau khi Đông Chu dời khỏi khu vực Thiểm Tây hiện nay, Tần ra
sức phạt Nhung, thu phục đất cũ của nhà Chu. Năm 766 trước công nguyên, Tần
Tương Công phạt Nhung đến đất Kì thì mất, con là Tần Văn Công 秦文公 kế vị. Năm 762 trước công nguyên, Tần Văn Công thu phục
vùng đất cũ của Tần, nơi hợp nhau của sông Thiên汧
và sông Vị 渭, lại dời đô về đó.
Lãnh thổ
của Tần là đất cũ của Tây Chu, về nhiều phương diện, Tần đã kế thừa văn hoá
chính thống, đồng thời đã đi đầu trong làn sóng văn minh hưng khởi thời Xuân
Thu.
Về quân
sự, Tần tích cực mở rộng lãnh địa. Cương vực của Tần lúc ban đầu chủ yếu tại
lưu vực sông Vị 渭 phía tây Thiểm Tây và đông nam Cam Túc hiện nay, sau
diệt dần các bộ Tây Nhung trong khu vực Thiểm Tây Cam Túc, men theo sông Vị tiến
về phía đông, vượt Hoàng hà và ải Hào Hàm 崤函,
tấn công tam Tấn, vượt khu vực Thương Lạc 商洛
của Thiểm Tây hiện nay tấn công Sở, vượt vùng Hán Trung 汉中 của Thiểm Tây hiện nay, tiến vào Ba Thục 巴蜀 tấn công Sở.
Năm 753
trước công nguyên, Tần bắt đầu có sử kí, dân chúng cũng bắt đầu tiếp thụ giáo dục.
Năm 746 trước công nguyên, pháp luật nước Tần bắt đầu có tội diệt tam tộc: phụ,
mẫu, thê. Thạch cổ văn 石鼓文, văn tự khắc trên
trống đá sớm nhất hiện còn ở Trung Quốc đã vịnh ca tình hình vui chơi săn bắn,
chiến tranh của quốc quân nước Tần.
Từ đó,
Tần từ một tiểu quốc ở góc tây nam xa xôi đã vượt lên trở thành chư hầu tương
đương với các nước ở trung nguyên.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/4/2014
Nguyên tác Trung văn
TẦN QUỐC ĐÍCH QUẬT KHỞI
秦国的崛起
Trong quyển
ĐỒ VĂN TRUNG QUỐC THÔNG SỬ
图文中国通史
(tập Sử tiền sử - Chiến quốc)
Chủ biên: Triệu Hướng Tiêu 赵向标
Tân Cương nhân dân xuất bản xã, 2002.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật