PHẦN THƯ KHANH NHO
Năm 213 trước công nguyên, Tần Thuỷ
Hoàng 秦始皇 bắt đầu mở mang quốc thổ, tại
cung Hàm Dương 咸阳 cử hành yến
hội chúc mừng, nhiều đại thần ca tụng công lao thống nhất quốc gia của Tần Thuỷ
Hoàng. Quan Bác sĩ Thuần Vu Việt 淳于越
đề xuất không thể phế trừ chế độ phân phong, ông cho rằng không theo quy củ cổ
xưa để làm việc thì không thể thông được. Đám nho gia mà Thuần Vu Việt đứng đầu
tấp nập phản đối chế độ mới mà Tần Thuỷ Hoàng cho thực hiện. Điều này đã mở đầu
cuộc đấu tranh kịch liệt trên trận tuyến văn hoá tư tưởng.
Lúc bấy giờ Lí Tư 李斯 đã là Thừa tướng, Tần Thuỷ Hoàng nghe theo ý kiến
của Lí Tư. Lí Tư nói rằng:
Hiện
thiên hạ đã ổn định, pháp lệnh thống nhất. Nhưng có một số người đọc sách không
học theo hiện tại mà lại học theo thời cổ, loạn phát nghị luận đối với quốc gia
đại sự, gây hỗn loạn trong bách tính, nguy hiểm cực lớn. Nếu không cấm chỉ sẽ ảnh
hưởng đến uy tín của triều đình.
Vì thế, Tần Thuỷ Hoàng đã áp dụng kiến
nghị và chủ trương của Lí Tư, lập tức ra một đạo mệnh lệnh: trừ những sách y dược,
trồng trọt, chiêm bốc ra, phàm những sách như “Thi”, “Thư”, cùng những ngôn luận
của bách gia tàng trữ phải đem giao nộp để thiêu huỷ. Bất luận là ai luận bàn về
những loại sách đó, sẽ bị tội tử; Những ai lấy chế độ thời cổ để phê phán hiện
nay sẽ bị chém cả nhà. Trong một
khoảng thời gian, các nơi trong cả nước đã bùng lên ngọn lửa “phần thư” 焚书.
Năm sau, có 2 phương sĩ là Lư Sinh 卢生 và Hầu Sinh 侯生, họ lén bàn luận những chỗ
không phải của Tần Thuỷ Hoàng. Khi Tần Thuỷ Hoàng biết được cả giận, lập tức
sai người đi bắt, nhưng hai người đã bỏ trốn từ lâu.
Về sau, Tần Thuỷ Hoàng ra lệnh lục
soát kĩ, lại phát hiện tại Hàm Dương có một nhóm nho sinh cũng đang nói xấu Tần
Thuỷ Hoàng. Tần Thuỷ Hoàng không thể ngăn được cơn giận, lập tức hạ lệnh chôn sống,
số nho sinh đó có đến hơn 460 người. Những nho sinh không bị xử tử thì bị đày đến
vùng biên cương xa xôi, đây chính là sự kiện “phần thư khanh nho” 焚书坑儒 (đốt sách chôn nho) nổi tiếng
trong lịch sử.
Đương lúc Tần Thuỷ Hoàng nổi giận, đám
đại thần không ai dám khuyên can. Thái tử Phù Tô 扶苏 cho rằng việc làm của Tần Thuỷ Hoàng là khắc nghiệt.
Lời của Phù Tô đã chọc giận Tần Thuỷ Hoàng, Tần Thuỷ Hoàng lệnh cho Phù Tô rời
Hàm Dương đến phương bắc cùng Mông Điềm 蒙恬
trấn thủ biên cương.
Trên lĩnh vực văn hoá tư tưởng, Tần
Thuỷ Hoàng vốn muốn dùng thủ đoạn bạo lực áp chế nhân dân, cấm cố tư tưởng của
nhân dân, thậm chí không tiếc huỷ diệt văn hoá. Kết quả ngược lại, Tần Thuỷ
Hoàng không những không đạt được mục đích mà còn khiến cho mình rơi vào tình cảnh
cô lập.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/3/2014
Nguyên tác Trung văn
PHẦN THƯ KHANH NHO
焚书坑儒
Trong quyển
TRUNG HOA THƯỢNG HẠ
NGŨ THIÊN NIÊN
中华上下五千年
Chủ biên: Lí Tinh 李晶
Nam Kinh đại học xuất
bản xã, 2007.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật