Dịch thuật: Nhất nhật thiên lí

NHẤT NHẬT THIÊN LÍ

一日千里

MỘT NGÀY ĐI NGÀN DẶM

Giải thích: Trong một ngày có thể đi được ngàn dặm, thành ngữ này nguyên vốn chỉ tốc độ nhanh, hiện dùng để hình dung sự tiến bộ thần tốc.

Xuất xứ: Chiến Quốc . Tuân Huống 荀况: Tuân Tử - Tu thân 荀子 - 修身.

          Vào một ngày đẹp trời, Chu Mục Vương 周穆王 đem triều chính giao cho mấy đại thần thân tín, bản thân mình dẫn theo mấy tên thị vệ, ngồi trên xe ngựa do Tạo Phủ 造父 điều khiển, nhắm đến phương tây tiến phát. Sau khi Tạo Phụ đánh xe đi được một đoạn đường, bèn thả lỏng dây cương, miệng hô nhẹ một tiếng, 8 con tuấn mã liền sãi vó phi thật nhanh. Mục Vương thấy thế nở một nụ cười mãn nguyện.

          Họ đi mãi, cuối cùng đến nước của Tây Vương Mẫu 西王母 ở dưới chân núi Côn Luân 昆仑. Nước của Tây Vương Mẫu được kiến lập ở một vùng đất xanh tươi, giống như cảnh đào nguyên.

          Nữ vương Tây Vương Mẫu trẻ đẹp tiếp đãi Mục Vương rất nhiệt tình, tự mình mở tiệc, Mục Vương cũng tặng lại nhiều lễ vật trân quý, biểu thị đáp tạ. Chẳng mấy chốc đã qua 1 tháng, Mục Vương đắm chìm trong hoan lạc dường như quên cả việc quay về. Tạo Phủ thấy vậy lo lắng muôn phần, nhiều lần khuyên Mục Vương về lại nước, nhưng Mục Vương trước sau vẫn không chịu về.

          Vào buổi chiều một ngày nọ, Mục Vương và Tây Vương Mẫu đang ngồi hóng mát, đột nhiên Tạo Phủ dẫn đến một võ sĩ cả người đẫm mồ hôi, võ sĩ đưa đến một bức mật thư. Hoá ra Từ Yển Vương 徐堰王 ở phương đông biết thiên tử rời Hạo kinh 镐京 đã lâu, bèn thừa cơ khởi binh tạo phản. Trong phút chốc Mục Vương bừng tỉnh, lập tức sai Tạo Phủ chuẩn bị xe lên đường về lại phương đông.

          Tạo Phủ biết thời gian không thể chậm trễ nên vung roi điều khiển, 8 con tuấn mã cất vó phi nhanh. Tạo Phủ thi triển bản lĩnh toàn thân, một ngày đi được ngàn dặm, cuối cùng, chỉ mất 3 ngày 3 đêm đã về đến Hạo kinh.

          Sau khi về lại kinh, Mục Vương điều binh khiển tướng, đích thân thống lĩnh đội quân tinh nhuệ quyết chiến với Từ Yển Vương. Từ Yển Vương bị đánh bại, bản thân chết trong chiến loạn, nước Từ từ đó diệt vong.

          Trong Tuân Tử - Tu thân 荀子 - 修身 có câu:

Phù Kí nhất nhật nhi thiên lí, nô mã thập giá, tắc diệc cập chi hĩ.

夫骥一日而千里, 驽马十驾, 则亦及之矣.

(Ngựa Kí một ngày có thể đi ngàn dặm, còn ngựa thường phải mất 10 ngày mới đến được)

Từ đây đã từng bước diễn hoá thành thành ngữ “nhất nhật thiên lí”

                                                                     Huỳnh Chương Hưng

                                                          Quy Nhơn 26/02/2014

Nguyên tác Trung văn

NHẤT NHẬT THIÊN LÍ

一日千里

Trong quyển

TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP

中国成语故事总集

(tập 1)

Chủ biên: Đường Kì 唐麒

Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004.