(tiếp theo)
Chu Công lại thực hành phong bang kiến
quốc, đem các thành viên của vương thất cùng các đại thần có công phong các
nơi, kiến lập thành các nước chư hầu, mục đích là để làm phên giậu cho nhà
Ta
là con của Văn Vương, em Vũ Vương, cũng là thúc phụ của đương kim thiên tử, địa
vị không là thấp. Nhưng ta vẫn thường một lần tắm ba lần vấn tóc, một lần ăn ba
lần nhả ra để đón tiếp người hiền. Mặc dù như thế ta vẫn sợ mất người hiền
trong thiên hạ. Con đến nước Lỗ, nhất định phải khiêm tốn cẩn thận!
Bá Cầm từ nhỏ đã được Chu Công giáo dục
rất nghiêm khắc, được học bên cạnh Thành Vương, mỗi khi Thành Vương bướng bỉnh
càn quấy, Chu Công thân là nhiếp chính liền trách đánh Bá Cầm để dạy Thành Vương.
Bá Cầm cũng rất nghe lời Chu Công, đến nước Lỗ, quả nhiên không kiêu căng không
hấp tấp, luôn chăm lo chính sự.
Chu Công tiến hành chế độ tỉnh điền ở
các nước chư hầu, thống nhất quy hoạch đất đai, củng cố và tăng cường cơ sở
kinh tế của Tây Chu.
Chu Công còn đề xướng kiến lập chế độ
lễ trị, lấy “lễ kinh quốc gia, định xã tắc” 礼经国家,
定社稷, tức lấy lễ trị nước. Quy định
Chu thiên tử là cộng chủ của chính trị thiên hạ,
nắm giữ quân đội và chính quyền của cả nước. Chư
hầu chỉ là thần thuộc của thiên tử, chư hầu và thần dân phải tuyệt đối phục
tùng thiên tử, chư hầu phải định kì triều cống thiên tử, cung cấp thế khoá quân
đội và nguồn lao động. “Lễ” lại phân chia mọi người thành các đẳng cấp, “để
phân biệt tôn ti, làm rõ sang hèn” nhằm bảo vệ trật tự thống trị. Nếu ai vi phạm,
có những hành động vượt lễ phải chịu sự trừng phạt của thiên tử. Chế độ lễ trị
trở thành tư tưởng thống trị của vương triều Chu ,
có ảnh hưởng rất lớn đối với xã hội cổ đại Trung Quốc.
Những biện pháp của Chu Công, từ chính
trị, tư tưởng, kinh tế đã củng cố vương triều Tây Chu, tạo điều kiện phát triển
cho kinh tế, văn hoá thời Tây Chu, khiến Tây Chu trở thành thời kì đỉnh thịnh của
xã hội nô lệ và là một đại quốc nổi tiếng khắp nơi, được nhiều bang quốc kính
phục. Theo truyền thuyết, ngay cả họ Việt Thường 越裳 ở nơi xa nghe tiếng cũng đến
triều cống, dâng bạch trĩ. Chu Công nhiệt tình tiếp đãi, đem bạch trĩ dâng lên tông miếu, và tặng lại 5 cỗ xe ngựa.
Do bởi công lao to lớn và khí tiết cao
nhã, Chu Công đã được mọi người xưng tụng, trong lịch sử đã xem Chu Công như
thánh nhân xếp cùng với Nghiêu 尧,
Thuấn 舜, Vũ 禹, Thang 汤,
Văn 文, Vũ 武, Khổng 孔,
Mạnh 孟.
Thời kì cuối của Thành Vương nắm chính
quyền, Chu Công tại huyện
Phong
丰 ( nay thuộc huyện Hộ 鄠 tỉnh Thiểm Tây 陕西, thời Văn vương là đô thành)
bị bệnh nặng. Trước khi mất, Chu Công dặn rằng:
Nhất
định phải chôn ta tại Thành Chu, để bày tỏ lòng ta không dám xa rời Thành Vương.
Sau khi Chu Công mất, Thành Vương rất
đau buồn. Do vì Chu Công là thúc phụ, lại có công với thiên hạ, nên Thành Vương
không dám gọi Chu Công là bề tôi, và đã an táng Chu Công gần với Văn Vương, đặt
tên thuỵ là “Văn” 文, dùng nghi
lễ thiên tử tế Chu Công nơi Thái miếu, đặc biệt cho phép Lỗ Công nối đời dùng lễ
thiên tử để tế Chu Công.
Bắt đầu từ thời Xuân Thu Chiến quốc, có
người đã đề xuất những đánh giá khác về Chu Công, họ cho rằng Chu Công muốn
soán đoạt ngôi vị nên đã đem Quản Thúc là người đúng ra sẽ kế vị ngôi vị theo
chế độ “huynh chung đệ cập” 兄终弟及
(anh mất sẽ đến lượt em) điều ra khỏi Hạo kinh 镐京, sau đó đoạt lấy ngôi vị của Thành Vương, đội miện
thiên tử, quay mặt về nam. Về sau nhân gặp phải sự hoài nghi của Thiệu Công,
Thành Vương, cùng sự bất mãn của Quản Thúc, Thái Thúc, Hoắc Thúc, thiên hạ lại
liên tục phản đối nên Chu Công một mặt ra sức giải thích với Thành Vương, Thiệu
Công, mặt khác xuất binh dẹp các cuộc phản kháng, xử tử Quản Thúc, sau đó để tỏ
rõ sự “thanh bạch” mới trả chính quyền về cho Thành Vương. Chu Công lại lôi kéo
Thiệu Công cùng phân chia đại quyền, mỗi người cai quản hai phía đông tây, lại
đem con thứ của mình cho ở lại triều đình để tiện nối đời cùng nắm giữ chính sự.
Như vậy, sau khi soán ngôi bất thành, thế đang xuống dốc phải nhường lại ngôi vị,
Chu Công đã dùng một hình thức khác vừa đoạt lấy quyền lợi to lớn vừa có được
mĩ danh. Sự nhiếp chính của Chu Công là việc làm vì toàn đại cục hay là sự bộc
lộ dã tâm soán ngôi đến nay vẫn còn là một bí ẩn trong lịch sử.
Những ngôn luận của Chu Công được chép ở các thiên Đại cáo 大诰, Đa sĩ 多士,
Vô dật 无逸, Lập chính 立政 trong Thượng thư 尚书.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 27/8/2013
Nguyên tác Trung văn
周公
Trong quyển
TRUNG QUỐC LỊCH ĐẠI TỂ
TƯỚNG LỤC
中国历代宰相录
Chủ biên: Dương Kiếm
Vũ 杨剑宇
Thượng Hải văn hoá xuất
bản xã, 1999.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật