BÍ ẨN MỘ TÁNG ĐỖ PHỦ
Đỗ Phủ 杜甫thi
nhân hiện thực chủ nghĩa thời Đường được tôn là “Thi Thánh” một đời lưu li
phiêu bạc, cùng sầu lạo đảo, thậm chí sau khi mất mộ táng tại nơi nào cũng
không được biết, cho nên mộ Đỗ Phủ rốt cuộc ở đâu đã trở thành đề tài mà người
đời sau nghiên cứu.
Đỗ Phủ lúc về già sống trong cảnh
nghèo khó bệnh tật và mất trong chiếc thuyền nhỏ trên sông Tương 湘.
Sau khi ông mất, con là Tông Vũ 宗武 không có tiền mai táng
đành phải đem quan tài của phụ thân tạm chôn ở một nơi, mãi đến hơn 40 năm sau,
người cháu của Đỗ Phủ là Tự Nghiệp 嗣业 mới nhờ người giúp đỡ an táng tổ phụ
của mình. Nhưng, Đỗ Phủ sau khi mất được an táng ở đâu?
Theo
lời thỉnh cầu của Tự Nghiệp, thi nhân thời Đường là Nguyên Chẩn 元稹đã viết thiên Đường cố Kiểm hiệu
Công bộ viên ngoại lang Đỗ quân mộ chí minh 唐故检校工部员外郎杜君墓志铭. Các nhà nghiên cứu dựa vào
thiên mộ chí này rút ra được 3 kết luận, tức: mộ Đỗ Phủ tại Yển Sư 偃师 Hà Nam 河南, tại Nhạc Dương 岳阳 Hồ nam 湖南, tại Bình Giang 平江.
Thứ 1: ở Lăng mộ chí 陵墓志 trong Yển Sư huyện chí 偃师县志 quyển 4 của tỉnh Hà Nam do Tôn
Tinh Diễn 孙星衍
và Thang Dục Trác 汤毓倬
biên soạn đã căn cứ vào Cựu Đường thư 旧唐书 và mộ chí Đỗ Phủ của Nguyên Chẩn cho rằng:
Mộ Đỗ phủ tại thôn Thổ Lâu 土娄 phía tây huyện.
Năm Nguyên Hoà 元和
thứ 8, Nguyên Vi Chi 元微之
viết bài chí. Dục Trác 毓倬
xét: truyện Đỗ Phủ trong “Cựu Đường thư” có nói, Tự Nghiệp 嗣业 con của Tông Vũ 宗武, đem linh cửu Đỗ
Phủ về mai táng ở trước núi Thú Dương 首阳
phía tây huyện Yển Sư. Trong mộ chí do Nguyên Chẩn viết cũng nói như thế, đưa
linh cửu Đỗ Phủ về Tương Dương 襄阳,
hợp táng ở Yển Sư. Hợp táng ở đây là chôn bên cạnh mộ của Đương Dương Hầu Đỗ Dự
当阳侯杜预.
Như vậy mộ Đỗ Phủ tại Thổ Lâu, Yển Sư là điều không phải nghi ngờ gì. Năm đầu
Càn Long, nơi mộ Đỗ công bị dân trong thôn
lấn trồng lúa mạch, vị ấp lệnh họ Chu 朱
viết tiếp bài chí, xây lại phần mộ, trồng cây, dựng bia … đăng trong “Nghệ văn
chí” .
Thứ 2: ở Mộ trủng 墓冢 trong Ba Lăng huyện chí 巴陵县志 quyển 12 thời Đồng Trị 同治 dựa vào mộ chí do Nguyên Chẩn
viết nói rằng mộ Đỗ Phủ tại Nhạc Dương:
Mộ Đỗ Phủ tại Nhạc Châu 岳州, nay không biết ở
chỗ nào. Theo thiên mộ chí của Nguyên Chẩn, trên thuyền con xuống Tương giang,
cuối cùng mất, chôn ở Nhạc Dương, như vậy mộ Đỗ Phủ ở Nhạc Dương. Thời Nguyên
Hoà 元和,
Tự Nghiệp dời mộ về Yển Sư, người đời sau không còn biết nơi chôn.
Nhìn
từ câu “Nguyên Hoà trung, Tự Nghiệp thiên mộ Yển Sư, hậu nhân toại thất kì tẫn
xứ” (元和中嗣业迁墓偃师后人遂失其殡处 - Thời Nguyên Hoà 元和, Tự Nghiệp dời mộ
về Yển Sư, người đời sau không còn biết nơi chôn). Trên thực tế Ba Lăng huyện chí nói ở Nhạc Dương từng
có mộ tạm Đỗ Phủ, về sau Tự Nghiệp dời mộ về Yển Sư. Ở Nhạc Dương ngay cả mộ tạm
cũng không có.
Thứ 3: đời Thanh cũng có thuyết mộ Đỗ
Phủ tại Bình Giang 平江, thuyết này có sớm hơn so với thuyết mộ Đỗ Phủ tại Nhạc
Dương. Ở Mộ trủng 墓冢 trong Bình Giang huyện chí 平江县志 quyển 21 thời Gia Khánh 嘉庆 có nói:
Mộ Tả thập di Đỗ Phủ tại Tiểu Điền 小田. Theo thiên mộ
chí của Nguyên Vi Chi, chôn nơi đất khách hơn 40 năm. Bình Giang thuộc Nhạc
Dương, chôn ở Nhạc Dương, nói thẳng là Bình. Ý định đưa về hợp táng vốn là của
Tông Vũ, nhưng do bởi thời Đại Lịch 大历
chiến tranh loạn lạc, không thể đưa về, nên con cháu ngụ bèn cư ngụ nơi đó,
không có gì là lạ.
Bình Giang huyện chí cho rằng mộ Đỗ Phủ
tại Tiểu Điền, Bình Giang, đây là do bởi thời Đại Lịch chiến tranh loạn lạc,
linh cửu Đỗ Phủ không thể quy táng, con cháu của Đỗ Phủ nhân đó ở lại Bình
Giang sinh sống. Bình Giang huyện chí
thời Đồng Trị nhà Thanh theo Gia Khánh
chí 嘉庆志 nói rằng:
Mộ của Tả thập di Công bộ Viên ngoại lang Đỗ
Phủ tại Tiểu Điền phía nam huyện 30 dặm.
Lí
Nguyên Độ 李元度
trong Đỗ công bộ mộ khảo 杜工部墓考 cũng cho rằng mộ Đỗ Phủ tại Tiểu Điền, Bình Giang:
Thiên mộ chí của Nguyên Chẩn có nói, thuyền
con xuống vùng Kinh Sở, cuối cùng mất nơi đất khách, chôn tại Nhạc Dương, Nhạc
Dương không có mộ Đỗ Phủ, di tích tại Tiểu Điền là không nghi ngờ gì. ….. Tháng
9 năm Quý Dậu thời Đồng trị, tôi cùng với Lâm Ấp hầu Duy Tự 林邑侯维绪, Trần Học bác Chi
Kỉ 陈学博之纪,
Trương Đề hình Nhạc Linh 张提刑岳龄
cùng đến thăm mộ ông ở Mã Liệp 马鬣,
Tiểu Điền 小田,
vốn không hư hỏng gì.
Riêng
trong Lỗi Dương huyện chí 耒阳县志 ghi rằng, Đỗ Phủ:
Lúc đầu tránh loạn chạy vào đất Thục, nhờ
Nghiêm Vũ 严武.
Nghiêm Vũ mất, đất Thục loạn nên lại đến Quỳ Châu 夔州. Năm thứ 3 Đại Lịch
大历
xuống Kinh nam 荆南,
qua Hành Sơn 衡山,
đến Xâm Châu 郴州, dựa vào người cậu
họ Nhiếp
聂,
Đỗ Phủ sống
tạm tại Lỗi Dương 耒阳.
Khi nước sông dâng cao, cả tuần không có cái ăn, họ Nhiếp sai đem thuyền đến
đón, đưa cho thức ăn cùng rượu. Suốt một đêm say khướt, nghỉ tại quán rượu bên
sông, bị nước nhấn chìm cuốn đi. Chiếc ủng trôi dạt trên bờ, họ Nhiếp sai lấy đem lập
phần mộ.
Thuyết
Đỗ Phủ mất ở Lỗi Dương vốn ở Tân và Cựu Đường thư. Nhìn từ câu “Nhất tịch đại
tuý, túc giang thượng tửu gia, vi thuỷ phiêu nịch, di ngoa châu thượng, Nhiếp lệnh
tỉ trí, vi phần mộ yên” (一夕大醉宿江上酒家为水漂溺遗靴洲上聂令徙置为坟墓焉 - Suốt một đêm say khướt, nghỉ tại quán rượu bên sông, bị nước nhấn chìm
cuốn đi. Chiếc ủng trôi dạt trên bờ, họ Nhiếp sai lấy đem lập phần mộ), Đỗ Phủ
chết đuối dưới sông, bị nước nhấn chìm cuốn đi, ngay cả thi thể cũng không tìm
thấy, đành phải chôn chiếc ủng bị trôi dạt trên bờ làm phần mộ, quả thực là một
việc rất đau thương. Như vậy mộ Đỗ Phủ ở Lỗi Dương cũng chỉ là y quan trủng (1).
Đây có thể xem như thuyết thứ 4.
Với
4 thuyết nêu trên, thực tế chỉ có 3 thuyết, thuyết thứ 2 mộ tại Nhạc Dương chỉ
là mộ giả, về sau lại được Tự Nghiệp dời về Yển Sư; giống với thuyết thứ 1. Còn
thuyết ở Lỗi Dương chỉ là y quan trủng, cho nên chỉ có thể tại Yển Sư Hà Nam
hay tại Bình Giang Hồ Nam là còn phải đợi khảo chứng. Kì thực, thuyết tại Bình
Giang cũng có người cho rằng cuối cùng dời đến Yển Sư; còn thuyết tại Yển Sư lại
có người hoài nghi đó chỉ là kế hoạch di dời. Vì chiến tranh loạn lạc, giao thông
bất tiện, lại thêm nhà nghèo, Tự Nghiệp có thể hoàn thành kế hoạch đó không? Rốt
cuộc mộ Đỗ Phủ tại nơi nào, trước mắt vẫn là một bí ẩn.
CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH
(1)- Y QUAN TRỦNG 衣冠冢: tức mộ táng những đồ vật của
người mất như quần áo mũ nón, không phải táng di thể của người mất. Đó là do bởi
di thể của người mất không có cách nào tìm thấy hoặc được chôn ở một nơi khác, ở
đây chôn đồ vật của người mất là để kỉ niệm.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/02/2013
Dịch từ nguyên tác Trung văn
ĐỖ PHỦ MỘ TÁNG CHI MÊ
杜甫墓葬之谜
Trong quyển
TRUNG QUỐC VỊ GIẢI
CHI MÊ
中国未解之谜
Chủ biên: Tôn Thiệu
Vũ 孙绍武
Hô Hoà Hạo Đặc: Viễn
phương xuất bản xã, 2009
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật