TÍNH
DANH, TỰ CÙNG MIẾU HIỆU, THUỴ HIỆU
CỦA
CHÍN VỊ HOÀNG ĐẾ TRIỀU LIÊU
1- DA LUẬT ỨC 耶律亿, tự A Bảo Cơ 阿保机, tiểu tự Xuyết Lí Chỉ 啜里只, miếu hiệu Thái Tổ 太祖, thuỵ hiệu Đại Thánh Đại Minh
Thần Liệt Thiên Đế 大圣大明神烈天帝.
2- DA LUẬT ĐỨC QUANG 耶律德光, tự Đức Cẩn 德谨, tiểu tự Nghiêu Cốt 尧骨, miếu hiệu Thái Tông 太宗, thuỵ hiệu Hiếu Vũ Huệ Văn Đế 孝武惠文帝.
3- DA LUẬT NGUYỄN 耶律阮 (không có tên tự), tiểu tự Ngột
Dục 兀欲,
miếu hiệu Thế Tông 世宗, thuỵ hiệu Hiếu Hoà Trang Hiến Đế 孝和庄宪帝.
4- DA LUẬT CẢNH 耶律璟 (không có tên tự), tiểu tự Thuật
Luật 述律,
miếu hiệu Mục Tông 穆宗, thuỵ hiệu Hiếu An Kính Chính Đế 孝安敬正帝.
5- DA LUẬT HIỀN 耶律贤, tự Hiền Ninh 贤宁, tiểu tự Minh Ỷ 明扆, miếu hiệu Cảnh Tông 景宗, thuỵ hiệu Hiếu Thành Khang
Tĩnh Đế 孝成康靖帝.
6- DA LUẬT LONG TỰ 耶律隆绪 (không có tên tự), tiểu tự Văn
Thù Nô 文殊奴,
miếu hiệu Thánh Tông 圣宗, thuỵ hiệu Văn Võ Đại Hiếu Tuyên Đế 文武大孝宣帝.
7- DA LUẬT TÔNG CHÂN 耶律宗真, tự Di Bất Cận 夷不堇, tiểu tự Chỉ Cốt 只骨, miếu hiệu Hưng Tông 兴宗, thuỵ hiệu Thần Thánh Hiếu
Chương Đế 神圣孝章帝.
8- DA LUẬT HỒNG CƠ 耶律洪基, tự Niết Lân 涅邻, tiểu tự Tra Thích 查剌, miếu hiệu Đạo Tông 道宗, thuỵ hiệu Nhân Thánh Đại Hiếu
Văn Đế 仁圣大孝文帝.
9- DA LUẬT DIÊN HI 耶律延禧, tự Diên Ninh 延宁, tiểu tự A Quả 阿果 (không có miếu hiệu), thuỵ hiệu
Thiên Tộ Đế 天祚帝.
CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH
*- Năm 916, Da Luật A Bảo Cơ 耶律阿保机 kiến lập nước Khất Đan tại lưu
vực sông Tây lạp mộc luân 西拉木伦 ở Nội Mông ngày nay, sau đổi thành Đại Liêu 大辽. Năm 1125 thời Thiên Tộ Đế 天祚帝 bị triều Kim tiêu diệt, tổng cộng
tồn tại 209 năm. Thời kì lịch sử này, có lúc xưng là Khất Đan, có lúc xưng là
Liêu, thường gọi chung là triều Liêu. Sau khi triều Liêu diệt vong, Da Luật Đại
Thạch 耶律大石
dẫn bộ tộc dời về phía tây kiến lập chính quyền, sử gọi là Tây Liêu. Năm 1218,
Tây Liêu bị Mông Cổ tiêu diệt.
* - Trong 9 vị Hoàng đế triều
Liêu, trừ cá biệt lấy tên tự của dân tộc mình ra (như A Bảo Cơ 阿保机), các tên tự đa phần đều đặt
theo tiếng Hán.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 14/01/2013
Nguồn:
TRUNG QUỐC PHONG TỤC THÔNG SỬ
LIÊU KIM TÂY HẠ QUYỂN
中国风俗通史
辽金西夏卷
Tác giả: Tống Đức Kim 宋德金, Sử Kim Ba 史金波
Thượng Hải văn nghệ xuất bản xã
– 2001.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật