Dịch thuật: Dĩ cổ phi kim

DĨ CỔ PHI KIM

以古非今

LẤY XƯA CHÊ NAY

Giải thích:  dùng chuyện thời xưa để chê chính sự thời nay.

Xuất xứ:  Hán . Tư Mã Thiên 司马迁: Sử kí – Tần Thuỷ Hoàng bản kỉ 史记 - 秦始皇本纪

          Sau khi Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇 lên ngôi hoàng đế, một năm nọ tổ chức sinh nhật của mình ở cung Hàm Dương 咸阳. Sau khi tiệc rượu bắt đầu, quan Bộc xạ Chu Thanh Thần 周青臣 liền xưng tụng công tích của Tần Thuỷ Hoàng. Quan Bác sĩ Thuần Vu Việt 淳于越 vốn là người nước Tề, đối với Tần Thuỷ Hoàng luôn oán giận trong lòng, nghe qua những lời của Chu Thanh Thần cảm thấy phản cảm liền nói:

          Thần nghe nói thời cổ truyền đến thánh quân đều phong cho con em, công thần làm Vương, giúp việc phụ chính. Nhưng bệ hạ thống nhất thiên hạ mà con em mình vẫn còn là kẻ thất phu, đó là đã đi ngược với pháp độ cổ của tiên quân. Vậy  mà Chu Thanh Thần lại a dua dâng lời, điều này làm tăng thêm lỗi của bệ hạ. Thần thấy ông ta không phải là một trung thần!

          Lúc bấy giờ Thừa tướng Lí Tư 李斯 lạnh lùng nói:

          Ngũ đế không theo nhau, tam đại không bắt chước nhau, bởi vì hình thế không giống nhau. Bệ hạ khai sáng nghiệp lớn, lập công muôn đời, không cần phải học theo pháp độ cổ mà Thuần Vu Việt nói. Lúc đó chư hầu tranh nhau, cho nên cần chiêu dụ học sĩ. Nay thiên hạ đã định, pháp lệnh xuất phát từ một nơi, bách tính người làm nông dân, người làm thợ, kẻ sĩ cần phải học tập pháp lệnh. Hiện tại có một số người không học theo thời nay chỉ bắt chước thời xưa, lấy xưa để chê nay, điều này làm nhiễu loạn lòng người. Thần cho rằng, nguyên nhân dẫn đến thiên hạ hỗn loạn chính là những học thuyết, tư học lấy xưa hại nay. Thần kiến nghị bệ hạ ra lệnh cấm chỉ Thi, Thư, lời của bách gia, nếu không phải là điển tịch của triều Tần thì đốt hết, chỉ để lại các sách như y dược, bốc phệ, trồng trọt… Kẻ nào cất giấu những sách cấm sẽ bị tội; ai dùng Thi Thư để huỷ báng đương thời thì giết chết; ai lấy xưa để chê nay thì giết cả 9 họ, quan lại biết mà không tố giác cũng bị liên luỵ.  Lệnh ra sau 30 ngày mà không thiêu huỷ những sách bị cấm sẽ bị xử tội trọng hình.

          Tần Thuỷ Hoàng nghe lời Lí Tư, hạ lệnh đốt sách chôn học trò.

                                                                    Huỳnh Chương Hưng

                                                                     Quy Nhơn 14/10/2012

Dịch từ nguyên tác Trung văn

DĨ CỔ PHI KIM

以古非今

Trong quyển

TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP

中国成语故事总集

(tập 1)

Chủ biên: Đường Kì 唐麒

Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004.