CỐ CUNG
Cố cung 故宫, còn được gọi là Tử cấm thành 紫禁城, là hoàng cung của hai triều Minh Thanh. Đây là quần thể cung điện cổ đại lớn nhất hiện còn trên thế giới, bảo tồn được quần thể kết cấu gỗ hoàn chỉnh nhất. Từ khi được xây xong đến khi đế chế phong kiến kết thúc gần 500 năm, tổng cộng trước sau có 24 vị hoàng đế của hai triều Minh Thanh đăng cơ ở đây. Năm 1406, Minh Thành Tổ Chu Đệ 朱棣 hạ lệnh điều động hơn 10 vạn thợ ưu tú trong cả nước, hơn 100 vạn dân phu, lấy cung điện ở Nam Kinh làm bản gốc, xây dựng một hoàng cung trên di chỉ cũ của cung điện triều Nguyên. Năm 1420, cung điện cơ bản hoàn thành. Từ đó cho đến mấy trăm năm sau, hoàng đế các triều nhiều lần hạ lệnh cho trùng tu Tử cấm thành, cuối cùng đã hình thành kết cấu và cách thức như hiện nay.
Năm 1925, sau khi hoàng đế Phổ Nghi 溥仪 thoái vị, nơi đây đã đổi thành Viện bảo tàng Cố cung, bên trong có Đào từ quán 陶瓷馆, Chung biểu quán 钟表馆, Trân bảo quán 珍宝馆 Hội hoạ quán 绘画馆, lưu giữ 100 vạn văn vật.
Cố cung đông tây rộng 750m, nam bắc dài 960m, diện tích đạt 72 vạn m2. Chỉnh thể kiến trúc Cố cung được bảo vệ bởi 2 phòng tuyến, ngoại vi là hộ thành hà dài 3800m, rộng 52m, sâu 6m vây bọc, tiếp đó là thành tường với chu vi 3 cây số, tường cao gần 10m, nền rộng 8.62m. Thành tường trổ 4 cửa: hướng nam là Ngọ môn 午门, hướng bắc là Thần Vũ môn 神武门, hướng đông là Đông Hoa môn 东华门, hướng tây là Tây Hoa môn 西华门. 4 góc của thành tường có 4 giác lâu 角楼, mỗi giác lâu có 3 tầng, tạo hình rất tinh xảo.
Phía trong hộ thành hà chia ra 2 bộ phận lớn: ngoại triều và nội đình. Ngoại triều lấy Thái Hoà điện 太和殿, Trung Hoà điện 中和殿, Bảo Hoà điện 保和殿 làm trung tâm. Nội đình lấy Càn Thanh cung 乾清宫, Giao Thái điện 交泰殿, Khôn Ninh cung 坤宁宫 làm trung tâm.
Cung điện trong Cố cung tổng cộng hơn 9000 gian, đều có kết cấu bằng gỗ, mái lợp ngói hoàng lưu li, nền là đá thanh bạch, trang sức huy hoàng, tổng diện tích kiến trúc là 15 vạn m2. Cung điện trong Cố cung đều theo hướng trục nam bắc, trái phải đối xứng, nam đến Vĩnh Định môn 永定门, bắc đến lầu trống, lầu chuông, quán xuyến cả Tử cấm thành. Quy hoạch nghiêm chỉnh, khí thế hùng vĩ, cực kì tráng lệ. Các kiến trúc trong Cố cung đều toạ bắc hướng nam, thể hiện địa vị chí tôn của bậc đế vương.
Các nhà kiến trúc cho rằng, thiết kế và kiến trúc của Cố cung quả là một kiệt tác không gì sánh bằng, hiệu quả lập thể của bố cục bình diện cùng với sự hài hoà, trang nghiêm, hùng vĩ về hình thức có thể nói là hiếm thấy, nó đánh dấu truyền thống văn hoá lâu đời, thể hiện thành tựu trác việt trong kiến trúc của những người thợ hơn 500 năm trước.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 5/9/2012
Dịch từ nguyên tác Trung văn
CỐ CUNG
故宫
Trong quyển
TRUNG QUỐC VĂN MINH KÌ TÍCH
中国文明奇迹
Chủ biên: Mặc Nhân (墨人)
Trung Quốc hí kịch xuất bản xã, 2006.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật