CAO MÔI – CHỦ TỂ HÔN NHÂN
“Cao Môi” 高禖 cũng viết là 高媒, được mọi người xem là vị thần mai mối hôn nhân chốn nhân gian. Nữ Oa 女娲, vị nữ thần có ảnh hưởng nhất, nổi tiếng nhất thời thượng cổ ở Trung Quốc từng được xem là Cao Môi cổ đại. Trong truyền thuyết thần kì về Nữ Oa lưu truyền nhiều nơi ở Trung Quốc, bà không chỉ là vị anh hùng luyện đá vá trời cứu vớt thế giới mà còn là thuỷ tổ của nhân loại. Theo truyền thuyết, sau khi trời đất phân chia, tuy trên mặt đất đã có núi sông cây cỏ, thậm chí có cả ngư trùng điểu thú, nhưng chưa có con người, thế gian vẫn còn hoang vắng tịch liêu. Đi trên mảnh đất ấy, thiên thần Nữ Oa cảm thấy vô cùng cô độc. Bà nghĩ rằng cần phải thêm một thứ gì đó, vì thế bà liền ngồi bên bờ ao, moi lấy đất bùn hoà với nước, dựa theo bóng của mình trong nước nặn ra một vật bằng đất. Thật kì lạ, vừa đặt vật này xuống đất, nó đã vui mừng kêu và nhảy lên. Nữ Oa đặt cho vật đó một cái tên, gọi là “người”. Thân thể của con người tuy nhỏ nhưng vì là do thần sáng tạo ra, nên khác với loài chim bay thú chạy, nó dường như có khí khái quản lí vũ trụ.
Nữ Oa tương đối hài lòng với sáng tạo phẩm ưu mĩ của mình nên tiếp tục sáng tạo nữa, nặn ra rất nhiều con người, những con người này vây quanh bà nhảy múa. Nhưng chẳng bao lâu những con người đó đều đi mất. Mặt đất quá rộng lớn, cho dù bà làm việc đến mức tinh thần và sức lực đều mỏi mệt cũng không có cách nào làm cho thế giới náo nhiệt lên. Cuối cùng, Nữ Oa lấy một sợi dây, sợi dây mà bà thuận tay kéo từ trên núi xuống, nhúng vào đất bùn rồi quậy lên sau đó không ngừng vung lên mặt đất. Những giọt bùn rơi xuống đều hoá thành con người. Cuối cùng trên mặt đất dần lưu lại tông tích của con người.
Nhưng những con người mà do Nữ Oa tạo ra đều chết dần chết dần. Tốp này chết, bà tạo ra tốp mới. Về sau cảm thấy phiền phức, Nữ Oa liền đem một người nam một người nữ phối hợp lại, bảo họ tự sáng tạo ra con cháu đời sau, gánh vác trách nhiệm nuôi dưỡng. Vì thế, nhân loại ngày càng sinh sôi. Nữ Oa nhân đó cũng trở thành vị thần về hôn nhân sớm nhất.
Rõ ràng, chỉ khi nhân loại nhìn thấy mối quan hệ giữa tính với sinh dục, loại thần thoại như thế mới có thể xuất hiện. Nữ Oa, vị Cao Môi này cũng mới có khả năng từ vị thần cầu tự phát triển lên kiêm luôn làm vị thần hôn nhân làm mai mối cho con người.
Bà Giản Địch 简狄 nuốt trứng huyền điểu rồi có thai sinh ra ông Khế 契, bà Khương 姜 nhân vì giẫm lên dấu chân khổng lồ mà sinh ra ông Khí 弃 cũng từng được xem là Cao Môi. Giản Địch là mẫu thân ông Khế, tổ tiên bộ lạc Thương, bà Khương là mẫu thân ông Khí, tổ tiên bộ lạc Chu, hai bà được xem là Cao Môi của tộc Thương và tộc Chu là điều có thể lí giải được. Nhưng hai vị Cao Môi này không hề có đặc trưng của thần hôn nhân, mà chỉ là có công năng của thần sinh dục. Nuốt trứng huyền điểu mà hoài thai ông Khế, giẫm lên dấu chân mà sinh ra ông Khí, điều đó đã phản ánh con người không biết đến quan niệm totem cảm sinh thời thượng cổ của cơ chế sinh dục. Vì thế, nghiêm túc mà nói, Giản Địch và Khương, hai vị Cao Môi này không thể liệt vào thần hôn nhân.
Ngoài Nữ Oa vị Cao Môi nữ tính ra, còn có một vị Cao Môi nam tính, đó chính là Phục Hi 伏羲. Phục Hi định ra lễ chế hôn nhân, đương nhiên là thần hôn nhân một cách danh chính ngôn thuận. Nhưng nam tính được xem là Cao Môi e cũng chỉ là việc sau khi bước vào xã hội phụ hệ.
Thời cổ đối với Cao Môi, việc tế tự vô cùng long trọng. Từ những ghi chép trong sử sách có thể biết, khu vực nam giao của thành thị cổ đại đều có đàn Cao môi, tế tự tiến hành tại đàn này. Thời gian tế đa phần tại tháng Trọng xuân khi chim yến bay về hoặc ngày Xuân phân, thiên tử đích thân đưa hậu phi đến đó. Khi tế dùng trâu, heo, dê; đây là những tế phẩm cao cấp nhất, có cả tấu nhạc. Cũng từ trong sử sách có thể thấy địa vị của Cao Môi nữ tính dần bị Cao Môi nam tính thay thế, cho dù vẫn được đặt trên đàn Cao Môi cùng với Cao Môi nam tính, nhưng chỉ là địa vị phụ thuộc. Sự biến hoá nghi thức tế tự Cao Môi chính là đã phản ánh sự biến hoá hiện thực xã hội. Sau khi bước vào xã hội có giai cấp, ở đại sự nam nữ hôn phối, giới nữ đã mất đi địa vị chủ đạo, chỉ bị động tiếp nhận, không có quyền chủ động chọn lựa.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn, 1 / 7 / 2012
Dịch từ nguyên tác Trung văn
CHỦ TỂ HÔN NHÂN ĐÍCH CAO MÔI
主宰婚姻的高禖
Trong quyển
TÀI VẬN NHÂN DUYÊN CÁT HUNG HOẠ PHÚC
财运姻缘吉凶祸福
Tác giả: Tôn Bảo Quang 孙保光
Trung Quốc Trường An xuất bản xã, 2007.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật