Dịch thuật: Sự khác biệt giữa "văn" và "tự" thời cổ

SỰ KHÁC BIỆT GIỮA “VĂN” VÀ “TỰ” THỜI CỔ

          Văn tự là phù hiệu ghi chép ngôn ngữ. Thuyết văn giải tự 说文解字 là bộ sách trọng yếu trong lịch sử ngôn ngữ học Trung Quốc và cũng là bộ tự điển quan trọng. Tại sao bộ sách đó lại được đặt tên là Thuyết văn giải tự ?  “Văn” 文 và “tự”  字có gì khác biệt?

          Hoá ra, người xưa đã đem những chữ độc thể thuộc loại tượng hình, chỉ sự không thể phân tách ra gọi là “văn”; đem những chữ hợp thể thuộc loại hội ý, hình thanh có thể phân tách ra gọi là “tự”.

          Trong Thuyết văn giải tự - Tự 说文解字 - 叙 ghi rằng:

          Thương Hiệt chi sơ tác thư, cái y loại tượng hình, cố vị chi văn. Kì hậu hình thanh tương ích, tức vị chi tự. Văn giả, vật tượng chi bản; tự giả, ngôn tư nhũ nhi tẩm đa.

          仓颉之初作, 书盖依类象形, 故谓之文. 其后形声相益, 即谓之字. 文者, 物之本; 字者, 言孳乳而浸多.

          Câu này ý là khi Thương Hiệt bắt đầu sáng tạo văn tự, đều dựa vào hình tượng của sự vật mà vẽ ra hình thể của chúng, gọi đó là “văn”. Về sau, hình phù thanh phù hỗ tương kết hợp, xuất hiện loại chữ hình thanh, chữ hội ý đó là “tự”. “Văn” là tượng gốc của sự vật, “tự” là do văn phái sinh ra ngày càng nhiều.

          Nói cách khác, y loại tượng hình tức độc thể , tức “văn”; hình thanh tương ích tức hợp thể, tức “tự”. Ở đây đã chỉ rõ sự khác biệt giữa “văn” và “tự”, và cũng đã nói rõ lí do đặt tên bộ sách là Thuyết văn giải tự .

          Hai chữ “văn tự” dùng chung với nhau được thấy ở bản khắc đá Lang Nha đài 琅琊台 của Tần Thuỷ Hoàng:

Khí giới nhất lượng, thư đồng văn tự.

器械一量, 书同文字

(Thống nhất đo lường đồ vật, thống nhất văn tự ghi chép)

          Trong Hán ngữ hiện đại, “văn tự” vừa có nghĩa là phù hiệu để ghi chép ngôn ngữ như: chữ Hán, mẫu tự Latin …, vừa có nghĩa là hình thức viết ra của ngôn ngữ như: Hán văn, Anh văn….Ngoài ra còn để chỉ văn chương, đa phần chỉ phương diện hình thức, như nói “văn tự thanh thông” 文字清通, tức ý nói văn chương trong sáng lưu loát.

                                                                             Huỳnh Chương Hưng

                                                               Quy Nhơn ngày 24 tháng 6 năm 2012

Dịch từ nguyên tác Trung văn

CỔ ĐẠI ĐÍCH “VĂN” HOÀ “TỰ” HỮU HÀ KHU BIỆT

古代的 “文” 和 “字” 有何区别

Trong quyển

VĂN NGÔN VĂN TOÀN GIẢI

文言文全解

(Sơ trung bản)

Chủ biên: Thẩm Diễm Xuân (沈艳春),

            Đô Hưng Đông (都兴冬),

            Hà Thục Quyên (何淑娟)

Trường Xuân: Cát Lâm đại học xuất bản xã, 2003.