CÁ MONG RẼ SÓNG, RỒNG CHỜ TUNG MÂY (576)
Trong truyền thuyết thần thoại Trung Quốc
có câu chuyện cá vượt Long Môn. Cá vượt Long Môn tức “Ngư dược Long Môn” 鱼跃龙门cũng
được nói là “Lí ngư khiêu Long Môn” 鲤鱼跳龙门, chỉ cá chép ở
Hoàng hà, con nào vượt qua được Long Môn sẽ biến thành rồng.
Trong Tân Thị Tam Tần kí 辛氏三秦记có đoạn:
Hà
Tân nhất danh Long Môn, Vũ tạc sơn khai môn, khoát nhất lí dư, Hoàng hà tự
trung lưu hạ, lưỡng ngạn bất thông xa mã. Mỗi phùng xuân chi tế, hữu hoàng lí
ngư nghịch lưu nhi thướng, đắc quá giả tiện hoá vi long.
河津一名龙门, 禹凿山开门, 阔一馀里, 黄河自中流下, 两岸不通车马. 每逢春之际, 有黄鲤鱼逆流而上, 得过者便化为龙.
(Hà Tân còn có tên là Long Môn, ông Vũ
đục núi khơi dòng, rộng hơn một dặm, Hoàng hà từ trong đó chảy xuống, hai bên bờ
xe ngựa không thông. Mỗi khi gặp lúc xuân, có loài cá chép vàng ngược dòng nước
mà đi lên, con nào qua được sẽ hoá thành rồng.)
Về sau người ta dùng điển này để ví sự
nghiệp thành công hoặc địa vị thăng cao. Trong bài Tặng Thôi Thị ngự 赠崔侍御của Lí Bạch 李白 có đoạn:
Hoàng hà tam xích lí
Bổn tại Mạnh Tân cư
Điểm ngạch bất thành long
Quy lai bạn phàm ngư
黄河三尺鲤
本在孟津居
点额不成龙
归来伴凡鱼
(Cá chép ở Hoàng hà dài ba
xích
Vốn sống ở vùng Mạnh Tân
Không vượt qua được Long Môn,
bị làm dấu nơi trán
Bèn quay trở về làm bạn với
loài cá thường)
Và trong Tì bà kí – Nam Phố chúc biệt 琵琶记 - 南浦嘱别 của Cao Minh 高明 đời Minh có đoạn:
Đản
nguyện ngư hoá long, thanh vân đắc lộ quế chi cao chiết bộ thiềm cung.
但愿鱼化龙, 青云得路桂枝高折步蟾宫.
(Chỉ mong cá hoá rồng, lên mây xanh có lối bẻ được nhành quế trên cao bước tới cung thiềm)
https://baike.baidu.com/item/%E9%B1%BC%E8%B7%83%E9%BE%99%E9%97%A8/5992166
Sinh càng chăm chút sớm trưa
Cá mong rẽ sóng, rồng chờ tung mây
(Bích Câu kì ngộ: 575 - 576)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 05/10/2022