TRỊCH LI BÔI HỀ VŨ LONG TUYỀN (37)
擲離杯兮舞龍泉
Quăng chén rượu tiễn biệt, múa kiếm Long Tuyền
Long Tuyền 龍泉 / 龙泉: Tên một thanh
bảo kiếm, tức Long Uyên bảo kiếm 龙渊宝剑. Tương truyền Sở
Vương thời Xuân Thu sai Phong Hồ Tử 风胡子 đến nước Ngô mời hai bậc đại sư đúc kiếm là Âu Dã Tử 欧冶子 và Can Tương 干将 đến
đúc kiếm. Họ đúc ra 3 thanh kiếm là Long Uyên 龙渊,
Thái A 泰阿, Công Bố 工布. Với thanh kiếm
Long Uyên, nhìn hình trạng của nó như lên núi cao, như xuống vực sâu, cho nên
có tên như thế. Đời Đường, nhân vị tị huý Đường Cao Tổ Lí Uyên 李渊 nên
đổi gọi là Long Tuyền 龙泉.
Lí Bạch
李白 đời
Đường với bài Tống Vũ lâm Đào tướng quân 送羽林陶将军viết rằng:
Tướng quân xuất sứ ủng lâu thuyền
Giang thượng tinh kì phất tử yên
Vạn lí hoành qua thám hổ huyệt
Tam bôi bạt kiếm vũ Long Tuyền
Mạc đạo từ nhân vô đảm khí
Lâm hành tương tặng Nhiễu Triều tiên
将军出使拥楼船
江上旌旗拂紫烟
万里横戈探虎穴
三杯拔剑舞龙泉
莫道词人无胆气
临行将赠绕朝鞭
(Đào tướng quân trên lâu thuyền đi sứ, oai phong lẫm
liệt
Cờ xí phất phới bay trong đám khói tía bao phủ lấy mặt
sông
Chuẩn bị đi xa cầm ngang ngọn giáo thăm dò hang cọp
Sau ba chén rút kiếm Long Tuyền ra múa
Chớ có cho rằng từ nhân như tôi đây không có đảm khí
Lúc lên đường, tôi tặng ông chiếc roi ngựa như Nhiễu
Triều ngày nào)
https://baike.baidu.com/item/%E9%BE%99%E6%B3%89%E5%89%91/5278879
Nhiễu Triều 绕朝: Đại phu nước Tần thời Chiến Quốc.
Đại phu Sĩ Hội 士会 nước
Tấn bỏ sang nước Tần, vì việc này mà vị quân chủ nước Tấn là Triệu Thuẫn 赵盾lo sợ, bởi Sĩ Hội là người đa mưu túc trí, là nhân tài
khó có. Triệu Thuẫn cho rằng, Tần có được Sĩ Hội là sự uy hiếp cho nước Tấn. Thế
là nước Tấn tìm cách để đưa Sĩ Hội về lại. Trước tiên sai Nguỵ Thọ Dư 魏寿馀giả làm người phản nước Tấn đến Tần xin được đem lãnh
địa là đất Nguỵ của mình dâng cho Tần. Đại thần Nhiễu Triều 绕朝 nhìn
thấy rõ động cơ của nước Tấn, tâu với Tần Khang Công 秦康公,
Nguỵ Thọ Dư đến Tần là nhằm đưa Sĩ Hội về lại Tấn, xin chớ nghe. Tần Khang Công
không nghe, vẫn đáp ứng thỉnh cầu của Nguỵ Thọ Dư. Nguỵ Thọ Dư lúc lên triều
lén giẫm lên chân Sĩ Hội ra ý Sĩ Hội thừa thời cơ cùng với ông về lại nước Tấn.
Chẳng bao lâu Tần Khang Công thống lĩnh quân đội đóng quân tại Hà Tây 河西, đối diện với đất Nguỵ cách con sông, chuẩn bị đánh Tấn.
Nguỵ Thọ Dư tâu xin phái một người đến từ phía đông mà có thể nói thông với mấy
vị quan viên đất Nguỵ, ông ta sẽ đi cùng. Tần Khang Công phái Sĩ Hội, Sĩ Hội giả
vờ không chịu, nói rằng, người Tấn như hổ như sói, nếu họ bội ước không để cho
ông trở về, ông chết đi, vợ con của ông cũng sẽ bị giết, lúc đó có hối hận cũng
không kịp. Tần Khang Công thề rằng nếu Tấn bội ước không để Sĩ Hội về, và ông
không đưa được vợ con Sĩ Hội về thì sẽ bị Thần sông trừng phạt. Lúc này Sĩ Hội
mới dám đi. Tất cả những việc đó, Nhiễu Triều đều nhìn thấy rõ. Lúc Sĩ Hội lên
đường, Nhiễu Triều tặng cho Sĩ Hội một chiếc roi ngựa, nói rằng:
- Ông chớ có cho rằng nước Tần không có nhân tài, chỉ là kế mưu của tôi
không được dùng mà thôi.
Ngầm ý của Nhiễu Triều là ông
ta đã sớm nhận ra ý đồ của Sĩ Hội và Nguỵ Thọ Dư, chiếc roi ngựa có thể giúp Sĩ
Hội đào thoát trở về lại nước Tấn. Quả nhiên, Sĩ Hội sau khi qua sông, người đất
Nguỵ nhân vì có được Sĩ Hội đã hoan hô ầm ĩ đưa Sĩ Hội về lại Tấn. Sĩ Hội sau
khi về lại Tấn, nhân vì sợ tài năng của Nhiễu Triều nên đã phái người nói xấu
Nhiễu Triều với Tần Khang Công để hãm hại, nói rằng Nhiễu Triều tương lai sẽ đến
với nước Tấn. Các đại phu nước Tấn đều tin lời, Tần Khang Công bèn giết Nhiễu
Triều.
Về sau
người ta dùng “Nhiễu Triều sách” 绕朝策 hoặc “Nhiễu Triều tiên” 绕朝鞭
để ví người có mưu lược tiên kiến.
https://baike.baidu.com/item/%E7%BB%95%E6%9C%9D%E8%B5%A0
Theo ý
riêng, với câu “Trịch li bôi hề vũ Long Tuyền”, tác giả Đặng Trần Côn đã liên
tưởng đến câu “Tam bôi bạt kiếm vũ Long Tuyền” trong bài “Tống Vũ lâm Đào tướng
quân” của Lí Bạch.
Câu 37 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Múa gươm tiễn rượu chưa tàn (35)
Bản Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn Thất
Lương, nxb Tân Việt, in năm 1953 là
Múa gươm rượu tiễn chưa tàn
Huỳnh Chương
Hưng
Quy Nhơn 11/6/2021