GIẤN MÌNH
TRONG ÁNG CAN QUA (2941)
Can qua 干戈: “Can” 干là loại vũ khí thời cổ
thường dùng, nhà Tần gọi là “thuẫn” 盾, lục quốc Sơn Đông gọi
là “can” 干. “Qua” 戈 là loại vũ khí giống cây mâu dùng để tấn công. Nhân đó
“can qua” dùng để chỉ vũ khí, như:
Thi –
Minh chiêu Hữu
Thức tự tại vị
Tái tập can qua
Tái cao cung thỉ
明昭有周
式序在位
载戢干戈
载櫜弓矢
(Rạng rỡ thay nhà
Theo vị thứ phong thưởng chư hầu
Thu giữ thuẫn và giáo
Cất cung tên vào bao)
Và trong
Diêm thiết luận – Thế vụ 盐铁论 - 世务của Hoàn Khoan 桓宽 đời Hán:
Phương thử chi thời, thiên hạ hoà đồng, quân
thần nhất đức, ngoại nội tương tín, thượng hạ tập mục. Binh thiết nhi bất thí,
can qua bế tàng nhi bất dụng.
方此之时, 天下和同, 君臣一德, 外内相信, 上下戢睦. 兵设而不试, 干戈闭藏而不用.
(Lúc bấy
giờ, thiên hạ được thái bình, quân thần cùng một đức, trong ngoài tin nhau,
trên dưới hoà mục. Quân đội tuy lập ra nhưng không dùng đến, thuẫn giáo cất đi không
sử dụng.)
http://www.xinfajia.net/2403.html
“Can qua” cũng dùng để chỉ chiến
tranh, như:
Sử kí – Nho lâm liệt truyện tự 史记 - 儒林列传序:
Nhiên thượng hữu can qua, diệc vị hạ
hoàng tường tự chi sự dã.
然尚有干戈, 亦未暇遑庠序之事也.
(Nhưng nay hãy còn chiến tranh, chưa có thời
gian cùng công sức để lo việc học)
https://zhidao.baidu.com/question/1384085364988058340.html
Và
trong Hà xứ nan vong tửu 何处难忘酒 (bài 1) của Vương An Thạch 王安石đời
Tống có câu:
Phú liễm trung nguyên khốn
Can qua tứ hải sầu
赋敛中原困
干戈四海愁
(Thuế khóa khiến trung nguyên khốn khó
Chiến tranh làm bốn biển lo sầu)
https://m.qqlqq.com/shici/48936015.htm
Giấn mình trong áng can qua
Vào sinh ra tử, hoạ là thấy nhau
(“Truyện Kiều” 2941 – 2942)
Can qua: Can là cái gậy để đánh, qua là cái giáo, nghĩa rộng
là chiến tranh ở khía cạnh giao chiến.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Xét: Bản “Kim
Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 2941 là:
DẤN mình trong ĐÁM can qua
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 23/4/2021