Dịch thuật: Trung thư xá nhân, Thái sử lệnh

TRUNG THƯ XÁ NHÂN, THÁI SỬ LỆNH

Trung thư xá nhân 中书舍人

          Tên chức quan. Trong Trung thư sảnh 中书省 các đời đều thiết lập “xá nhân” với danh xưng khác nhau, như từ triều Đông Tấn đến triều Tống, triều Tề đặt “Trung thư thông sự xá nhân” 中书通事舍人, đến triều Lương, triều Trần thì bỏ 2 chữ “thông sự” 通事, gọi thẳng là “Trung thư xá nhân” 中书舍人. Triều Tuỳ cùng triều Đường đặt “Nội sử xá nhân” 内史舍人. Thời Tuỳ Dượng Đế 隋炀帝đặt “Nội thư xá nhân” 内书舍人. Võ Tắc Thiên 武则天 thời Đường đặt “Phụng các xá nhân” 凤阁舍人, gọi tắt là “xá nhân” 舍人.

Chức quan này bắt đầu đặt từ thời Tây Tấn, nguyên là chức quan chủ quản việc văn thư ở Trung thư sảnh, chức vị thấp hơn “Trung thư thị lang” 中书侍郎. Thời Nam Triều, thực quyền của “Trung thư xá nhân” ngày càng lớn, từ khởi thảo chiếu lệnh, tham dự phát triển cơ mật đến chuyên đoán chính vụ, sự thực trở thành “Tể tướng”. Đời Tuỳ bắt đầu chuyên nắm giữ chiếu lệnh. Đời Đường nắm giữ các việc như chiếu lệnh, thị tụng, tuyên chỉ, uý lạo. Đời Tống chủ quản Trung thư lục phòng (Lại 吏, Hộ 户, Lễ 礼, Binh 兵, Hình 刑, Công 工), thừa biện các hạng mục văn thư, khởi thảo chiếu lệnh liên quan. Viên ngạch “xá nhân” các đời là từ 4 đến 6 người, nhân vì địa vị tương đối cao, người làm quan đến “Trung  thư xá nhân” đa phần không chủ trì biên soạn nữa, thường từ chức quan này dần thăng lên Tể tướng. Đời Minh, Thanh tăng lên đến 20 người, ở Trung thư khoa 中书科 trong Nội các cũng thiết lập Trung thư xá nhân, nắm giữ việc sao chép văn thư. Ngoài thiết lập “Nội các trung thư”, kiêm giữ các việc như biên soạn, ghi chép, phiên dịch ra, viên ngạch nhiều đến 100, 200 người. “Xá nhân” thời Minh Thanh thực tế đã không còn trọng yếu, thua xa “Trung thư xá nhân” của thời Đường Tống.

Thái sử lệnh 太史令

          Tên chức quan. Thời Thương, Chu có Sử 史, Sử thần 史臣 là sử quan, đứng đầu “Lịch quan” 历官 (viên quan nắm giữ về lịch pháp). Thời Tần Hán, đặt “Thái sử lệnh” 太史令, từ Hán Vũ Đế 汉武帝 về trước, là vị trưởng quan của Sử quan 史官 và Lịch quan 历官, địa vị tương đối cao. Từ Hán Vũ Đế về sau, địa vị xuống thấp, chuyên nắm giữ lịch pháp thiên văn.

                                                                 Huỳnh Chương Hưng

                                                                 Quy Nhơn 24/10/2019

Nguồn

TRUNG QUỐC CỔ ĐẠI VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC

中国古代文化常识

Biên soạn: Thiệu Sĩ Mai 邵士梅

                  Đào Tịch Giai 陶夕佳

                  Tưởng Tiểu Ba 蒋筱波

Tam Xuân xuất bản xã, 2008