何如尧舜
明帝在西堂, 会诸公饮酒, 未大醉, 帝问: “今名臣共集, 何如尧, 舜时?” 周伯仁为仆射, 因厉声曰: “今虽同人主, 复那得等于圣治!”帝大怒, 还内, 作手诏满一黄纸, 遂付廷尉令收, 因欲杀之. 后数日, 诏出周, 群臣往省之. 周曰: “近知当不死, 罪不足至此.”
(世说新语 - 方正)
HÀ
NHƯ NGHIÊU THUẤN
Minh Đế tại Tây đường, hội chư công ẩm
tửu, vị đại tuý, Đế vấn: “Kim danh thần cộng tập, hà như Nghiêu, Thuấn thời?”
Chu Bá Nhân vi Bộc xạ, nhân lệ thanh viết: “Kim tuy đồng nhân chủ, phục na đắc
đẳng vu thánh trị!” Đế đại nộ, hoàn nội, tác thủ chiếu mãn nhất hoàng chỉ, toại
phó Đình uý lệnh thu, nhân dục sát chi. Hậu sổ nhật, chiếu xuất Chu, quần thần
vãng tỉnh chi. Chu viết: “Cận tri đáng bất tử, tội bất túc chí thử.”
(Thế thuyết tân ngữ - Phương chính)
SO VỚI THỜI NGHIÊU THUẤN NHƯ THẾ NÀO
Tấn
Minh Đế triệu tập các đại thần nơi Tây đường tổ chức yến tiệc, lúc chưa say,
Minh Đế hỏi: “Hôm nay các danh thần đều tập trung ở đây, so với thời Nghiêu Thuấn
thì như thế nào?” Lúc bấy giờ Chu Bá Nhân giữ chức Thượng thư Bộc xạ, lớn tiếng
dõng dạc nói rằng: “Hiện tại thánh thượng và Nghiêu Thuấn tuy cùng là quân chủ,
nhưng làm sao có thể so với thời thái bình thịnh thế đó được?” Minh Đế cả giận,
về cung, đích thân viết một tờ chiếu giấy vàng, rồi giao cho viên Đình uý, lệnh
đi bắt Chu Bá Nhân, định nhân đó giết chết ông ta. Mấy ngày sau, lại ban chiếu
phóng thích Chu Bá Nhân. Các đại thần đến thăm hỏi, Chu Bá Nhân nói rằng: “Từ đầu
tôi đã biết sẽ không chết, bởi tội trạng chưa đến mức đó.”
Chú của người
dịch
Thế thuyết tân ngữ 世说新语 : bộ bút kí tiểu thuyết thuật lại những huyền học ngôn đàm dật sự của
sĩ đại phu thời Nguỵ Tấn. Trong đó có thể nhìn thấy ngôn đàm về huyền học thời
Nguỵ Tấn đã trở thành phong thượng, mà huyền học chính là lấy tư tưởng Lão
Trang làm gốc. Tư tưởng của Đạo gia đối với phương thức tư duy và trạng thái
sinh hoạt của sĩ đại phu thời Nguỵ Tấn, thậm chí phong khí của cả xã hội đều sản
sinh ảnh hưởng quan trọng. Tác phẩm này do Lâm Xuyên Vương Lưu Nghĩa Khánh 临川王刘义庆, thuộc dòng dõi tông thất nhà Lưu Tống thời Nam Bắc
triều đã tập hợp một số văn nhân biên soạn, Lưu Tuấn 刘峻
đời Lương viết lời chú. Toàn sách nguyên có 8 quyển, bản chú của Lưu Tuấn phân
làm 10 quyển. Các bản hiện nay đều là 3 quyển phân làm 36 môn như: đức hạnh,
ngôn ngữ, chính sự, văn học, phương chính, nhã lượng v.v… Toàn sách tổng cộng hơn
1000 tắc, kí thuật những dật văn dật sự của danh sĩ quý tộc từ cuối đời Hán đến
thời Lưu Tống, chủ yếu là những câu chuyện có liên quan đến việc bình luận,
thanh đàm huyền ngôn và ứng đối cơ trí của các nhân vật.
Lưu Nghĩa Khánh 刘义庆 (năm 403 – khoảng
năm 444): người Bành Thành 彭城 (nay là Từ Châu 徐州 Giang Tô 江苏), văn học gia thời Nam
Lưu Nghĩa Khánh mất năm Nguyên
Gia 元嘉 thứ 21 ở Kiến Khang 建康
(nay là Nam Kinh)
Lưu
Nghĩa Khánh từ nhỏ đã tài hoa xuất chúng, yêu thích văn học. Ngoài Thế thuyết tân ngữ 世说新语 ra, ông còn
có tiểu thuyết chí quái U minh lục 幽明录.
Tắc Hà như Nghiêu Thuấn thuộc môn Phương chính.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/9/2018
Nguồn
THẾ THUYẾT TÂN NGỮ
世说新语
Tác giả: Lưu Nghĩa Khánh 刘义庆
Thiểm Tây lữ du xuất bản xã, 2002.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật