邻叟驯猪
胡御史牧亭言: 其里有人畜一猪, 见邻叟辄瞋目狂吼, 奔突欲噬, 见他人则否. 邻叟初甚怒之, 欲买而啖其肉. 既而憬然省曰: “此殆佛经所谓夙冤耶? 世无不可解之冤.”乃以善价赎得, 送佛寺为长生猪. 后再见之, 弭耳昵就, 非复曩态矣.
尝见孙重画伏虎应真, 有巴西李衍题曰: “至人骑猛虎, 驭之犹骐骥. 岂伊本驯良? 道力消其鸷.” 乃知天地间, 有情皆可契. 其保金石心, 无为多畏忌.” 可为此事作解也.
(纪昀 - 阅微草堂笔记)
Phiên âm
LÂN
TẨU TUẦN TRƯ
Hồ ngự sử Mục Đình ngôn: Kì lí hữu
nhân súc nhất trư, kiến lân tẩu triếp sân mục cuồng hống, bôn đột dục phệ, kiến
tha nhân tắc phủ. Lân tẩu sơ thậm nộ chi, dục mãi nhi đạm kì nhục. Kí nhi cảnh
nhiên tỉnh viết: “Thử đãi Phật kinh sở vị túc oan da? Thế vô bất khả giải chi
oan.” Nãi dĩ thiện giá thục đắc, tống Phật tự vi trường sinh trư. Hậu tái kiến
chi, nhĩ nhĩ nặc tựu, phi phục nẵng thái hĩ.
Thường kiến Tôn Trọng hoạ phục hổ ưng
chân, hữu Ba Tây Lí Diễn đề viết: “Chí nhân kị mãnh hổ, ngự chi do kì kí. Khởi
y bản tuần lương? đạo lực tiêu kì chí. Nãi tri thiên địa gian, hữu tình giai khả
khế. Kì bảo kim thạch tâm, vô vi đa uý kị.” Khả vi thử sự tác giải dã.
(Kỉ Vân – Duyệt Vi Thảo Đường bút
kí)
Dịch nghĩa
ÔNG LÃO HÀNG XÓM THUẦN PHỤC HEO
Ngự sử Hồ
Mục Đình kể rằng: Làng ông có một người nuôi một con heo, con heo này mỗi khi
thấy ông lão hàng xóm, nó liền giận dữ nhìn trừng trừng, dũng mãnh chạy tới như
định cắn. Mới đầu ông lão hàng xóm giận lắm, muốn mua nó về làm thịt ăn cho hả
cơn giận. Sau đó, đột nhiên tỉnh ngộ, nghĩ lại: “Đó chẳng phải là nỗi oán thù từ
trước như trong kinh Phật đã nói sao? Trên thế gian này không có nỗi oán thù
nào mà không hoá giải được.” Thế là ông lão hàng xóm bèn trả tiền giá cao mua
con heo đó, đưa về chùa làm “trường sinh trư” để nuôi. Từ đó, con heo thấy ông
lão liền cúi đầu thuận tùng đến gần, không giống thái độ hung dữ như lúc trước.
Ta từng
thấy qua bức hoạ phục hổ của Tôn Trọng, trên bức hoạ có bài thơ của Lí Diễn, người
ở phía tây Ba Thục, thơ đề rằng:
Người có đạo hạnh rộng lớn cưỡi mãnh hổ
Chế ngự nó giống như chế ngự ngựa kì ngựa kí
Há bản tính nó thuần lương sao?
Mà nhờ vào đạo lực hoá giải tính hung dữ của nó
Từ đó mới biết trong khoảng trời đất
Mọi vật nếu có tình thì có thể trở thành bạn thân
Giữ vững lòng vàng đá đối xử chân thành
Chớ có sợ hãi nghi kị nhau mà thành đối địch
Ta nghĩ
rằng: bài thơ này có thể giải thích cho câu chuyện mà Hồ ngự sử đã kể.
Chú của người
dịch
Kỉ Vân 纪昀 (1724 – 1805):
tự Hiểu Lam 晓岚, một tự khác là Xuân Phàm 春帆,
về già có hiệu là Thạch Vân 石云, đạo hiệu Quán Dịch
Đạo Nhân 观弈道人, người huyện Hiến 献
Trực Lệ 直隶 (nay là thành phố Thương Châu 沧州 Hà Bắc 河北).
Kỉ Vân là chính trị gia, văn học
gia đời Thanh, quan viên thời Càn Long 郓隆,
giữ qua các chức Tả đô ngự sử, Binh bộ Thượng thư, Lễ bộ Thượng thư, Hiện biện
Đại học sĩ gia Thái tử Thái bảo, từng nhậm chức Tổng toản tu biên soạn bộ Tứ khố
toàn thư 四库全书.
Kỉ Vân học rộng biết nhiều,
bác lãm quân thư, giỏi thơ cùng biền văn, đặc biệt sở trường về khảo chứng huấn
hỗ. Lúc trẻ tài hoa dồi dào, huyết khí phương cương, về già thế giới nội tâm của
ông ngày càng khép lại. Duyệt Vi Thảo Đường bút kí là sản vật của tâm cảnh đó.
Thơ văn của ông được môn nhân sưu tập, biên thành bộ Kỉ Văn Đạt Công di tập 纪文达公遗集.
Tháng 2 năm Gia Khánh 嘉庆 thứ 10 (năm 1805), Kỉ Vân bệnh và qua đời. Nhân 2 câu
trong “Gia Khánh đế ngự tứ bi văn” 嘉庆帝御赐碑文
Mẫn nhi hiếu học khả vi văn
Thụ chi dĩ chính vô bất đạt
敏而好学可为文
授之以政无不达
(Siêng năng ham học có thể làm văn
Giao cho chính sự không việc gì là không đạt)
nên khi mất, ông có tên thuỵ là Văn Đạt 文达.
Duyệt Vi Thảo Đường bút kí 阅为草堂笔记 : tổng cộng hơn 38 vạn chữ, 24 quyển, toàn sách chi
là 5 mục lớn, gồm:
- Loan Dương tiêu hạ lục 滦阳消夏录 6 quyển
- Như thị ngã văn 如是我闻 4 quyển
- Hoè Tây tạp chí 槐西杂志 4 quyển
- Cô vọng thính chi 姑妄听之 4 quyển
- Loan Dương tục lục 滦阳续录 6 quyển
biên soạn liên tục từ năm Càn Long thứ 54 (năm 1789) đến
năm Gia Khánh thứ 3 (năm 1798) mới hoàn thành. Năm Gia Khánh thứ 5 (1800) môn
nhân của ông là Thịnh Tài Ngạn 盛财彦 tập hợp san khắc ấn
hành.
Toàn
sách chủ yếu ghi chép những chuyện liên quan đến hồ li thần quỷ, mục đích ở chỗ khuyến thiện trừng ác. Tuy không thiếu
những giáo thuyết nhân quả báo ứng, nhưng thông qua miêu tả, đã phản ánh được sự
hủ bại và hắc ám của xã hội phong kiến.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 27/9/2017
Nguồn
DUYỆT VI THẢO ĐƯỜNG BÚT KÍ
阅为草堂笔记
(Thanh) Kỉ Vân 纪昀biên
soạn
Phương Hiểu 方晓 chú dịch
Vũ Hán . Sùng Văn thư cục xuất bản, 2007
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật